سه ماهواره ایرانی در آستانه پرتاب قرار دارند

سه ماهواره؛ از آماده‌سازی تا پرتاب

هر سه ماهواره—ظفر، پایا و کوثر—هم‌اکنون در مرحله تجمیع نهایی اجزا قرار دارند و فرایند آماده‌سازی آنها تکمیل می‌شود. رئیس سازمان فضایی ایران تأکید کرد که تاریخ دقیق پرتاب به محض دریافت اطلاعات قطعی از پایگاه پرتاب اعلام خواهد شد، اما بازه زمانی مورد انتظار اوایل زمستان است. این خبر برای فعالان حوزه فضایی و شرکت‌های خدمات مبتنی بر داده و تصویر اهمیت دارد، چون هر ماهواره پس از رسیدن به مدار، اطلاعات پایه‌ای برای محصولات پایین‌دستی فراهم می‌کند.

چه مراحلی باقی مانده است؟

تکمیل تجمیع فنی و آزمایش‌های یکپارچه‌سازی (Integration & Test)

بررسی نهایی سیستم‌های مخابراتی و انتقال داده

هماهنگی با پایگاه‌های پرتاب و اعلام زمان‌بندی نهایی

انتقال به سکوی پرتاب و چک‌های قبل از بلند شدن موشک

هم‌چنین دو پایگاه مهم—پایگاه سلماس و پایگاه چناران—در مسیر بهره‌برداری قرار دارند؛ پایگاه سلماس قریب‌الوقوع افتتاح می‌شود و چناران با اندکی تأخیر بعد از آن وارد مدار عملیاتی خواهد شد. وجود چند پایگاه پرتاب داخلی، ریسک‌های لجستیکی و زمانی پرتاب را کاهش می‌دهد و استقلال فضایی کشور را تقویت می‌کند.

خدمات مبتنی بر داده و تصاویر ماهواره‌ای؛ محور تغییرات

یکی از مهم‌ترین تحولات در سازمان فضایی و کل صنعت فضایی کشور، تمرکز جدی روی توسعه کاربردهای داده و تصاویر ماهواره‌ای است. وقتی ماهواره‌ها در مدار قرار می‌گیرند، خروجی آنها به‌صورت داده و تصویر در اختیار شرکت‌های بخش خصوصی و دستگاه‌های دولتی قرار می‌گیرد تا محصولات خدماتی تولید کنند. مثال‌های مشخص این خدمات شامل برآورد سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، پیش‌بینی برداشت، شناسایی معادن، و کشف کانون‌های گرد و غبار است.

شرکت‌های داخلی در سال‌های اخیر با پردازش تصاویر ماهواره‌ای، گزارش‌های فنی تولید کرده‌اند که در تصمیم‌سازی‌های بخش‌های مختلف به‌کار می‌رود. دقت این خدمات به‌تدریج افزایش یافته و اکنون بسیاری از این شرکت‌ها توان ارائه سرویس به بخش‌های کشاورزی، معدن، مدیریت بحران، بیمه و محیط زیست را دارند.

چگونه این خدمات ارزش‌آفرینی می‌کنند؟

افزایش شفافیت در تخصیص منابع آب و مدیریت شبکه آبیاری

پیش‌بینی خسارت‌های کشاورزی به‌منظور بهبود برنامه‌های بیمه و حمایت

تعیین محدوده دقیق فعالیت‌های معدنی و پایش تغییرات زمین‌شناختی

ردیابی مراکز گرد و غبار و برنامه‌ریزی برای کاهش اثرات زیست‌محیطی

برای آنکه این شرکت‌ها بتوانند محصولات خود را مطابق با نیاز ملی توسعه دهند، لازمه رشد آنها معرفی عمومی توانمندی‌ها و مطرح شدن نیازهای حاکمیتی جدید است تا چرخه بازخورد بین دولت و بخش خصوصی شکل گیرد.

به‌روزرسانی برنامه ده‌ساله فضایی؛ سندی برای برنامه‌ریزی بلندمدت

بر اساس مصوبه شورای عالی فضایی، به‌روزرسانی برنامه ده‌ساله فضایی کشور به سازمان فضایی ایران واگذار شده است. تمرکز ویژه این به‌روزرسانی بر خدمات داده و تصاویر ماهواره‌ای است؛ یعنی بخشی که بیشترین تماس را با کاربران نهایی در دولت، بخش خصوصی و دانشگاه‌ها دارد. کارگروه‌های مربوطه در حال جمع‌آوری نیازهای جامعه و ارزیابی توانمندی‌های موجود در شرکت‌ها و مراکز تحقیقاتی هستند تا سند جدید بر پایه واقعیات و دستاوردها تنظیم شود.

پس از نهایی شدن، این برنامه به‌عنوان سند بالادستی مبنای فعالیت‌های حاکمیتی و راهنمایی برای سرمایه‌گذاری‌ها قرار می‌گیرد و پس از تأیید شورای عالی فضا، توسط رئیس‌جمهور ابلاغ خواهد شد. در حوزه تأمین مالی نیز اقدامات لازم در چارچوب برنامه بودجه در دست پیگیری است تا منابع پروژه‌های فضایی تأمین شود.

اهمیت سند ده‌ساله برای بخش خصوصی و دانشگاه‌ها

سند ده‌ساله نه تنها برای دستگاه‌های دولتی بلکه برای شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز پژوهشی اهمیت دارد؛ چرا که جهت‌گیری‌ها، اولویت‌ها و نیازهای آتی بازار خدمات فضایی را مشخص می‌کند و در نتیجه تحقیق و توسعه و سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی با پتانسیل تجاری و ملی تسهیل می‌شود.

همکاری‌های بین‌المللی: ماه و فراتر از آن

در سطح بین‌المللی، ایران پیگیری مشارکت در پروژه چانگه-8 چین (فعال در زمینه تحقیقات ماه) را در دستور کار دارد. افزون بر این، همکاری‌ها در چارچوب انجمن همکاری‌های فضایی کشورهای اسلامی (APSCO) و شبکه همکاری ایزنت با کشورهای اسلامی، پروژه‌های آموزشی و ترویجی و نیز توسعه خدمات مبتنی بر داده و تصویر ادامه دارد. این همکاری‌ها ابزار تبادل تجربه، آموزش نیروی انسانی و توسعه فناوری‌های تکمیلی به شمار می‌آیند.

محورهای آموزشی و ترویجی این همکاری‌ها همچنین بخشی از سرفصل‌های برنامه پنج‌ساله توسعه هستند؛ زمینه‌هایی که می‌توانند به شکل‌گیری بازار داخلی خدمات ماهواره‌ای و ارتقای کیفیت داده‌ها و تحلیل‌ها کمک کنند.

چرا این تحولات مهم‌اند؟

ترکیب پرتاب ماهواره‌های جدید، بهره‌برداری از پایگاه‌های پرتاب داخلی و بازنگری سند راهبردی ده‌ساله، فرصتی فراهم می‌آورد تا ایران در حوزه خدمات مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای جایگاه رقابتی‌تری پیدا کند. این روند می‌تواند باعث تسهیل اتخاذ تصمیم‌های کلان در مدیریت منابع، کشاورزی دقیق، مدیریت بحران و توسعه پایدار شود.

در نهایت، آنچه روشن است این است که صنعت فضایی امروز فراتر از ساخت ماهواره است؛ این صنعت به شبکه‌ای از داده، تحلیل و خدمات تبدیل شده که می‌تواند اثرات مستقیم و ملموسی بر اقتصاد و زندگی روزمره مردم داشته باشد. با پیگیری پرتاب ماهواره‌ها و نوسازی برنامه ده‌ساله فضایی، ایران در مسیر تبدیل داده‌های فضایی به تصمیمات کاربردی قرار می‌گیرد.