فسادزدایی از یارانه‌‌ها

در نهایت این اتفاق هم صورت نگرفت و دولت علاوه بر پرداخت‌ یارانه‌های پنهان و نقدی گذشته، طرح کالابرگ الکترونیک را برای دسترسی حداقلی مردم به کالاهای اساسی در دستور کار قرار داد. دلیل این اتفاق تورم افسارگسیخته در بخش کالای‌های اساسی و مواد غذایی بوده است و دولت به همراه مجلس قصد دارد از این طریق نیاز‌های عمده جامعه به کالا‌های اساسی را مرتفع کند. در طرح کالا برگ الکترونیک با تفاهم‌نامه و قرارداد میان دولت و شرکت‌های تولیدکننده، کالاهای اساسی (مواد غذایی) توسط دولت از این شرکت‌ها خریداری می‌شود و سپس راهی بازار می‌شود. مزیت این طرح آن است که با امضا قرارداد میان دولت و تولیدکننده قیمت کالا در بازه‌های زمانی ۲ تا ۳ ماه با قیمت ثابت خریداری و عرضه می‌شود. به گفته مسئولان اجرایی، طرح کالا برگ فعلی با پرداخت یارانه بعد از فرآیند تولید هم یارانه پنهان را حذف کرده و هم با جلوگیری از پرداخت یارانه نقدی از افزایش نقدینگی و تورم جلوگیری می‌کند. هر چند این شیوه از پرداخت از رشد نقدینگی جلوگیری می‌کند اما باز هم فشار تامین منابع آن بر روی بودجه عمومی کشور خواهد بود که نتیجه آن افزایش کسری بودجه بیشتر و افزایش تورم خواهد بود.

حذف یارانه ثروتمندان

بر اساس سیاست‌های کلی در قانون هدفمندسازی یارانه، دولت موظف است تا افراد با درآمد بالا در جامعه را شناسایی کند و با حذف یارانه این بخش، منابع بدست آمده را به دهک‌های پایین جامعه اختصاص دهد. علی‌رغم برنامه‌های متعدد به ویژه سال ۱۳۸۹ تاکنون دولت نتوانسته غربالگری مناسبی را در این حوزه داشته باشد. همچنین بر اساس آمار‌های منتشر شده بخش عمده یارانه‌های پنهان به ویژه در بخش انرژی به این بخش اختصاص می‌یابد. بدون شک خانواده‌های دهک‌های بالا از نظر درآمدی، از تعداد خودروهای بیشتری برخوردار هستند و به نسبت اقشار پایین درآمدی، یارانه‌های چندبرابری در بخش حامل‌های انرژی مانند بنزین دریافت می‌کنند. در نتیجه بسیاری از اقتصاددانان پیشنهاد می‌دهند دولت یارانه‌های پنهان را حذف و به صورت نقدی به اقشار پایین درآمدی پرداخت کند تا عدالت به درستی برقرار شود.

ارز ترجیحی:

پرداخت یارانه به تولیدکنندگان یا توزیع رانت؟

بخش دیگری که می‌توان آن را در قالب یارانه پنهان درنظر گرفت پرداخت ارز ترجیحی است‌. در سال‌های گذشته بعد از جهش‌های متعدد ارزی، دولت‌ها نرخ‌های متعددی برای کنترل نرخ ارز تعیین می‌کنند. تعیین این نرخ و پرداخت دلار با قیمت‌های مصوب دولت، معمولا جهت اختصاص به تولیدکنندگان و واردکنندگان برخی کالا‌ها مهم صورت می‌گیرد تا از جهش‌های تورمی جلوگیری شود. اما در واقعیت معمولا افزایش قیمت‌ها بر اساس دلار آزاد پیش می‌رود. به همین دلیل کارشناسان در این بخش هم پیشنهاد می‌دهند تا ارز ترجیحی حذف و هزینه‌های تحمیلی بر جامعه به صورت یارانه نقدی به مردم پرداخت شود.

برنامه‌های ناموفق و الزام اصلاح نظام یارانه‌ها

دولت‌ها از دهه اول انقلاب تاکنون سیاست‌ها و برنامه‌های متعددی برای پرداخت یارانه به مردم در نظر گرفته‌اند. از طرح کوپن‌های کاغذی تا پرداخت یارانه‌های نقدی و طرح کالا برگ الکترونیک. اما به وضوح مشخص است که هیچ کدام از این برنامه‌ها موفقیت‌آمیز نبوده است. دلیل این موضوع بی‌ثباتی اقتصادی و افزایش مداوم نرخ تورم بوده است. اما باید یک موضوع به خوبی مدنظر سیاستگذاران قرار بگیرد. این موضوع پرداخت عادلانه یارانه‌ها و حذف رانت‌های اقتصادی است. البته باید فشار‌های سیاسی و اجتماعی مدنظر باشد. به دلیل تجربه‌های ناموفق طرح‌های هدفمندسازی مردم اعتمادی به سیاستگذاری دولت‌ها در این بخش ندارند.

اما عدم اصلاح نظام یارانه‌ها تنها به هدررفت منابع و سنگین شدن مسئولیت‌های دولت منجر می‌شود که نتیجه نهایی آن ایجاد مانع برای اجرای پروژ‌ه‌های عمرانی کشور است. دولت و مجلس باید راه‌حل‌های مناسبی برای توزیع عادلانه منابع همزمان با پیشبرد برنامه توسعه کشور درنظر بگیرند. بر اساس گفته‌ کارشناسان بهترین راه‌حل‌ها اقدامات تدریجی و استفاده از فناوری‌های نوین برای رصد دقیق یارانه‌ها در بخش‌های مختلف است.

اگر اصلاح یارانه به صورت تدریجی و بدون شوک‌های همیشگی به جامعه صورت بگیرد مقاوت‌های اجتماعی کاهش می‌یابد‌. همچنین پرداخت یارانه‌ها در بخش‌های مختلف اگر با رصد دقیق به وسیله فناوری‌های نوین صورت بگیرد امکان توزیع ناعادلانه و فساد در مسیر توزیع از بین‌ می‌رود. تجربه‌های موفق در کشور‌های جهان نشان می‌دهد شفاف‌سازی تنها راه حل برون رفت از این وضعیت است.

روزنامه صبح ساحل