نوآوری در حکمرانی خوب با اقتصاد هوشمند

نویسنده// مرتضی فاخری، دکتری مدیریت بازرگانی

حکمرانی (Governance) را می توان به فرآیند تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات در یک سازمان، جامعه یا کشور دانست که شامل سازوکارها، فرآیندها و نهادهایی می‌باشد که از طریق آنها شهروندان، گروه‌ها و نهادها منافع خود را دنبال کرده و اختلافات را حل می‌کنند. اما در میان انواع حکمرانی ها، حکمرانی خوب (Good Governance) را می توان در نوع خود از بهترین ها دانست که به معنای مدیریت مؤثر، عادلانه و شفاف منابع یک جامعه یا سازمان است که منجر به توسعه پایدار و رفاه عمومی می‌شود. هدف حکمرانی خوب، ایجاد شرایطی است که در آن منابع جامعه به طور عادلانه و مؤثر توزیع شده و منافع عمومی به حداکثر خود رسانده شود. این مفهوم در سطوح مختلف، از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی تا نهادهای محلی و شرکت‌ها، کاربرد دارد.
از برتری ها و مزایای حکمرانی خوب می توان به کاهش فساد اداری و مالی، افزایش اعتماد عمومی به دولت و نهادها، بهبود خدمات عمومی و رفاه اجتماعی، رشد اقتصادی پایدار، کاهش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، تقویت دموکراسی و مشارکت شهروندی اشاره کرد که هر کدام از این موارد داری شرایط و امتیازات بالقوه ای هستند که می توانند به عنوان نماد یک حکمرانی خوب از آنها استفاده مطلوب نمود که به عنون نمونه موفق در دنیا می توان به کشورهای اسکاندیناوی همچون نروژ، سوئد و دانمارک به دلیل شفافیت، پاسخگویی و مشارکت بالا و کشوری مثل سنگاپور به دلیل کارایی بالا در عملکرد دولت و کاهش فساد، اشاره نمود.
بنابراین، حکمرانی خوب نه تنها به افزایش کارایی دولت کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی نیز می‌شود. با اجرای اصول حکمرانی خوب، دولت‌ها می‌توانند فضایی را برای مشارکت فعال شهروندان فراهم کنند و زمینه را برای توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی مهیا سازند. این اصول را می توان با رعایت موازینی همچون تقویت نهادهای دموکراتیک و نظارتی، افزایش شفافیت و دسترسی به اطلاعات، مبارزه با فساد از طریق قوانین سخت‌گیرانه و اجرای آن‌ها، تشویق مشارکت شهروندان در فرآیندهای تصمیم‌گیری، آموزش و آگاهی‌بخشی به جامعه درباره حقوق و مسئولیت‌های خود و در نهایت با ایجاد سیستم‌های پاسخگویی و نظارت مستقل، به حد قابل رضایت و مطلوبی در سطح عمومی جامعه رساند.بزرگترین موانع موجود در راه اجرای مناسب حکمرانی خوب؛ فساد اداری (که می‌تواند مانع اجرای مؤثر اصول حکمرانی خوب شود)، کمبود منابع مالی (برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های لازم) و عدم شفافیت (که ممکن است منجر به بی‌اعتمادی عمومی گردد) می باشد که هر کدام می تواند با حساسیت ایجاد شده در جامعه، اختلال گسترده ای در روند اجرای دقیق آن ایجاد نماید.
حال که بینش مختصری نسبت به حکمرانی خوب و موانع تداوم آن در جوامع پیدا نمودیم باید بدانیم که نوآوری را در حکمرانی خوب، می توان با توجه به رشد و ارتقاء فن آوری و پیشرفت سطوح فکری و خلاقیت اجتماعی هر جامعه ای همراه با توان بین الملل آن هم در نظر گرفت که بهترین نمونه بارز، تطبیق اقتصاد با هوشمند سازی آن در همه عرصه های مرتبط در سطوح جهانی می باشد. این یعنی نوآوری در حکمرانی خوب با اقتصاد هوشمند. همان رویکردی که در حکمرانی برای افزایش کارایی، شفافیت و مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌ها شاهد بودیم با توان مضاعف تر و در راستای همراهی اقتصاد هوشمند می توان با استفاده از فن آوری های نوین و روش های مدرن برای بهبود فرآیندهای حکومتی و اقتصادی در پیش گرفت. 
در علم اقتصاد به این نوع از حکمرانی که بر پایه استفاده از اقتصاد هوشمند به مدارج بالای ترقی و پیشرفت می رسد "حکمرانی هوشمند" گفته می شود که هدف اصلی و غایی آن، تسهیل فرآیندهای حکومتی بر اساس استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و بهره گیری از هوشمندانه ترین نوع از حالت فن آوری روز می باشد که با تمرکز بیشتر و دقیق تر در آن، می توان با تصمیم‌گیری های مهم که مبتنی بر داده‌ها برای تحلیل و پیش‌بینی روندها و نیازهای جامعه همراه با مشارکت شهروندان برای فراهم کردن بسترهایی در جهت همراهی در تصمیم‌گیری‌های عمومی و در نهایت شفافیت و پاسخگویی برای ایجاد سیستم‌هایی که به شهروندان امکان دسترسی به اطلاعات و نظارت بر عملکرد دولت را می‌دهد، تأثیر گذاری بالایی داشته باشد.ما در این نوع حکمرانی به مدیریت منابع بهینه برای استفاده از داده‌های بزرگ و تحلیل آن‌ها در راستای مدیریت بهتر منابع طبیعی و اقتصادی و همچنین ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در راستای توسعه مشاغل جدید در حوزه فناوری اطلاعات، خدمات دیجیتال و نوآوری‌های اجتماعی و در نهایت پایداری اقتصادی برای تمرکز بر راهکارهایی که منجر به کاهش انتشار کربن و حفظ محیط زیست می‌شود، نیاز داریم.
البته باید توجه داشته باشیم با وجود مزایای بسیار زیاد، پیاده‌سازی حکمرانی خوب با تلفیق اقتصاد هوشمند با چالش‌هایی نیز همراه است که مهم ترین آن را می توان در کمبود منابع مالی دانست که  بسیاری از دولت‌ها با این نوع از محدودیت‌های مالی برای سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، مواجه بوده و هستند. در ضمن باید به فقدان مدل‌های تجاری پایدار نیز اشاره نمود که با رفع آن از طرف اندیشمندان و صاحبنظران اقتصادی، نیاز به توسعه مدل‌هایی که بتوانند هزینه‌های جمع‌آوری و پردازش داده‌ها را پوشش دهند نیز، مرتفع خواهد شد. در نهایت باید به دسترسی محدود به کارشناسان ماهر و متخصص و  کمبود نیروی انسانی کاردان در زمینه فناوری هوشمند اطلاعات، اشاره نمود.
اما چالش بزرگتر در این مورد، توسعه نابرابر و نامتوازن در سطح کشورهای جهان می باشد. این  در حالی است که برخی از کشورها در پذیرش فن آوری‌ های هوشمند پیشرفت کرده‌اند، اما کشورهای دیگر با چالش‌های جدی مواجه هستند. برای مثال، کشورهای حاشیه خلیج فارس، سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این زمینه انجام داده‌اند، در حالی که کشورهای فقیرتر منطقه، هنوز در مراحل ابتدایی راه قرار دارند.
در پایان، می توان گفت: نوآوری در حکمرانی خوب با اقتصاد هوشمند می‌تواند به عنوان یک راهبرد کلیدی برای توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی شهروندان مطرح شود. با توجه به پیشرفت‌های سریع فناوری، نیاز به ایجاد زیرساخت‌های مناسب و فرهنگ‌سازی در این زمینه نیز بیش از پیش احساس می‌شود.