فرار ترامپ از آرزوی هسته‌ای بن‌سلمان

عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان تا چه اندازه با برنامه ترامپ پیش خواهد رفت؟

رئیس جمهور آمریکا، بارها ابراز عقیده کرده است اکنون که آتش‌بس در غزه برقرار شده و ظاهراً تهدید هسته‌ای ایران به ادعای وی خنثی شده است، کشورهای عربی و مسلمان می‌توانند روابط خود را با اسرائیل عادی کنند؛ با این حال، علی‌رغم خوش‌بینی ترامپ، ولیعهد خط قرمز مشخصی را ترسیم کرده است. علی شهابی، مفسر سعودی و نزدیک به صاحبان قدرت در ریاض، گفته است که توافق عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان تا پایان سال «عملاً غیرممکن» است و مستلزم «تغییری معجزه‌آسا» در اورشلیم خواهد بود. شهابی گفت که شاهزاده، اصرار دارد که اسرائیل قبل از عادی‌سازی، «گامی بزرگ و برگشت‌ناپذیر به سوی یک کشور فلسطینی» بردارد. تحلیلگران می‌گویند هدف ترامپ بیش از حد بلندپروازانه است. مقامات سعودی تأکید می‌کنند که موضع آنها نه تنها سیاسی است، بلکه اخلاقی نیز هست. آنها معتقدند که عربستان وظیفه دارد از حقوق فلسطینیان دفاع کند. افکار عمومی در داخل پادشاهی نیز از این موضع حمایت می‌کند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اکثر سعودی‌ها به شدت با روابط با اسرائیل، به ویژه پس از جنگ غزه، مخالف هستند. با توجه به اینکه دولت فعلی اسرائیل، به رهبری نخست وزیر نتانیاهو، تشکیل کشور فلسطین را رد می‌کند، در نتیجه با وجود فشارهای بین المللی بر اسرائیل عملا احتمال ایجاد کشور مستقل فلسطین در آینده نزدیک وجود ندارد، این امر به عنوان اساس روند عادی‌سازی دو کشور، رسیدن به هرگونه توافق کوتاه‌مدت در زمینه عادی‌سازی روابط ریاض و تلآویو را تقریباً غیرممکن می‌کند.

یائیز گولان، رهبر حزب دموکرات اسرائیل، در گفتگو با مطبوعات گفت که توافق با عربستان به نفع جایگاه دیپلماتیک، نظامی و اقتصادی اسرائیل خواهد بود، اما «اسموتریچ ترجیح می‌دهد به جای یک کشور فلسطینی غیرنظامی و تحت نظارت، یک سازمان تروریستی در غزه را پرورش دهد که اسرائیل را تهدید کند». این رهبر چپ‌گرا می‌گوید نتانیاهو به نوبه‌ی خود این اجازه را می‌دهد زیرا حکومت حماس در غزه «بیمه‌نامه‌ی سیاسی» اوست. حماس در غزه شرکای افراطی [نتانیاهو] را در دولت و او را در رأس آن نگه می‌دارد. واقعیتی شاخص که مسیر توافق عربستان و اسرائیل را به چالش می‌کشاند و هدف مدنظر رئیس جمهور آمریکا را در راستای مدیریت کشورهای خاورمیانه به تاخیر می اندازد و تهدید می کند.

راهی برای پیشبرد توافق هسته‌ای غیرنظامی آمریکا و عربستان

یک توافق هسته‌ای غیرنظامی ایالات متحده و عربستان به منافع هر دو طرف خدمت خواهد کرد. برای سعودی‌ها، این گامی بزرگ در تنوع‌بخشی به اقتصاد و ترکیب انرژی آنها و پیشبرد سایر اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ خواهد بود. همکاری با واشنگتن در ساخت راکتورهای هسته‌ای، مشارکت در فعالیت‌هایی مانند تولید و بازاریابی UF6 و کسب سهم در یک عملیات غنی‌سازی مستقر در ایالات متحده، گام‌های مهمی در کمک به عربستان سعودی برای ایجاد یک برنامه انرژی هسته‌ای در سطح جهانی و تبدیل شدن به بازیگری در زنجیره تأمین هسته‌ای جهانی و منطقه ای خواهد بود.

بنابراین یک توافق هسته‌ای غیرنظامی بین آمریکا و پادشاهی عربستان می‌تواند در خدمت اهداف بلندپروازانه انرژی هسته‌ای و تجاری عربستان باشد و از طرفی به احیای صنعت هسته‌ای واشنگتن کمک کند. این توافق می‌تواند طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های مشارکتی، از جمله نقش اصلی شرکت‌های آمریکایی در ساخت فاز اول راکتورهای هسته‌ای عربستان و سرمایه‌گذاری ریاض در یک عملیات غنی‌سازی اورانیوم مستقر در ایالات متحده را مجاز کند، که می‌تواند به کاهش وابستگی آمریکا به واردات اورانیوم غنی‌شده از روسیه کمک کند. اما یک مسئله در اینجا مطرح می شود، حتی اگر آمریکا بتواند موانع کافی برای جلوگیری از احتمال کمک به قابلیت سلاح‌های هسته‌ای عربستان را ایجاد کند، باز هم حمایت ایالات متحده از تأسیسات غنی‌سازی در پادشاهی سعودی می‌تواند تأثیر منفی بر معاهده جهانی عدم اشاعه (NPT) داشته باشد.

بنابراین در حال حاضر مناسب‌تر است با کنار گذاشتن مسئله دشوار غنی‌سازی برای بررسی‌های آینده، به عربستان و آمریکا اجازه ‌دهد تا به زودی در فعالیت‌های هسته‌ای غیرنظامی سودمند متقابل شرکت کنند.از سویی سعودی‌ها خاطر نشان می‌کنند که قابلیت غنی‌سازی داخلی، عربستان را قادر می‌سازد تا از ذخایر اورانیوم موجود در خاک خود برای تأمین سوخت برنامه راکتور هسته‌ای برنامه‌ریزی شده خود و همچنین سود بردن از فروش محصولات اورانیوم در بازار بین‌المللی استفاده کند. اما پس از «بله» گفتن به عربستان، ایالات متحده چگونه می‌تواند به یک متحد پیمانی مانند کره جنوبی که تاکنون، بدون موفقیت تلاش کرده است رضایت ایالات متحده را برای غنی‌سازی در خاک خود جلب کند، «نه» بگوید؟ ایالات متحده چگونه می‌تواند روسیه، چین یا دیگران را از ارائه یک کارخانه غنی‌سازی به مشتریان خود برای شیرین کردن پیشنهادات آنها برای فروش راکتورهای هسته‌ای منصرف کند؟واشنگتن و ریاض (و اورشلیم) امیدوار هستند که توافق‌های ایالات متحده و عربستان و در نتیجه عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل به طور همزمان به پایان برسد. توافق هسته‌ای ایالات متحده و عربستان سعودی، پیامدهایی برای منافع عربستان سعودی نیز خواهد داشت.

همراه با تضمین امنیتی جدید ایالات متحده که احتمالاً با آن همراه خواهد بود، یک همکاری بلندمدت هسته‌ای غیرنظامی، تقویت قابل توجهی به روابط دوجانبه ایالات متحده و عربستان خواهد بخشید و تأثیرات مثبتی بر امنیت عربستان سعودی و ثبات منطقه‌ای خواهد داشت. اما از نظر واشنگتن یکی دیگر از دردسرهای آمریکا در صورت کمک به ریاض برای تولید سوخت هسته‌ای، الگویی است که ایجاد می‌کند. الگویی که همسایگان عربستان که آنها نیز با آمریکا در زمینه هسته‌ای همکاری دارند، همین را مطالبه خواهند کرد. همه آنها برای توسعه گزینه‌های بمب با هم رقابت خواهند کرد. نه گفتن به خواسته‌های ریاض برای تولید سوخت، شاید بهترین فرصت برای فرار از این وضعیت برای آمریکا باشد ولی بدون تامین خواسته‌های ترامپ برای مدیریت خاورمیانه و نزدیک نگه داشتن کشورهای عرب به خود!

روزنامه صبح ساحل