تیروئید روی دور تند!

همه چیز تحت کنترل هورمون‌ها

پر کاری تیروئید (Hyperthyroidism) زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید (غده‌ای پروانه‌ای شکل در پایین گردن و بالای استخوان ترقوه) بیش از حد نیاز، هورمون تیروئید تولید کند. از آنجایی که بدن برای عملکرد صحیح به سطوح دقیقی از این ماده متکی است، افزایش بیش از حد آن، کل سیستم بدن فرد را مختل می‌کند. تیروئید پر کار نمی‌تواند بدون کمک خود را اصلاح کند. آنچه با عنوان هورمون تیروئید شناخته می‌شود در واقع شامل دو هورمون تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) است. این مواد شیمیایی در مجموع بر تک تک سلول‌های بدن و نحوه عملکرد کلی بدن تاثیر می‎‌گذارند. به عنوان مثال، هورمون تیروئید سرعت ضربان قلب و سرعت حرکت غذا در دستگاه گوارش را کنترل می‌کند. این هورمون در کنترل متابولیسم (تمام فعالیت‌هایی که بدن برای تبدیل غذا به انرژی و زنده‌ ماندن انجام می‌دهد) نقش دارد. همچنین بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارد و حتی در سلامت پوست و مو نیز نقش دارد.

عصبی شدن، نشانه‌ای از بیماری؟

پرکاری تیروئید می‌تواند سرعت متابولیسم (سوخت و ساز) بدن را افزایش دهد که ممکن است علائم ناخوشایندی ایجاد کند. برای مثال، احساس عصبی بودن یا اضطراب، احساس کج خلقی، نوسانات خلقی (تغییرات ناگهانی روحیه)، داشتن انرژی کمتر یا بیشتر از حد معمول، مشکل در بلع، تورم غده تیروئید (گواتر)، کاهش وزن ناگهانی و بدون تلاش، برخی از علائم آن محسوب می‌شوند. علاوه بر این، ضربان قلب تند یا نامنظم یا تپش قلب (احساس کوبیدن قلب)، افزایش دفعات اجابت مزاج (مدفوع کردن)، افزایش اشتها و تعریق زیاد و ضعف عضلانی برخی دیگر از علائم هستند. لرزش در دست‌ها و انگشتان، بی‌خوابی (مشکل در به خواب رفتن یا بیدار ماندن) ، نازک شدن پوست، شکنندگی یا ریزش مو، تغییر در دوره‌های قاعدگی (برای مثال ممکن است سبک‌تر یا تناوب کمتری رخ دهد) و درد چشم را می‌توان به عنوان علائم دیگر پرکاری تیروئید نام برد. چنانچه یک سالمند به پرکاری تیروئید مبتلا شود، احتمال بروز افزایش ضربان قلب و حساسیت بیشتر به هوای گرم وجود دارد.

از حال خوش به حال بد!

زمانی که فرد برای اولین بار به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شود ممکن است احساس پرانرژی بودن کند. دلیل این مسئله به شتاب گرفتن متابولیسم مرتبط است اما با گذشت زمان، این افزایش سرعت متابولیسم می‌تواند بدن را به سمت تحلیل ببرد که در نتیجه آن، احساس خستگی ایجاد خواهد شد. برخی داروها می‎‌توانند علائم پرکاری تیروئید را پنهان کنند. برای مثال، داروهای بتابلاکر(Beta blockers) که برای درمان فشار خون یا بیماری‌های دیگر استفاده می‌شوند، ممکن است پنهان شدن علائم پرکاری تیروئید را در پی داشته باشند. به همین دلیل پزشک باید در جریان مصرف تمام داروها قرار بگیرد.

پشت پرده پرکاری چیست؟

دلایل مختلفی می‌تواند در بروز پرکاری تیروئید نقش داشته باشد برای مثال، بیماری گریوز (Graves' disease) یکی از این موارد است. گریوز یک بیماری خود ایمنی محسوب می‌شود که شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید است. به طور طبیعی، سیستم ایمنی به سراغ باکتری‌ها و ویروس‌هایی می‌رود که وارد بدن می‌شوند، اما در شرایطی که فرد به بیماری گریوز مبتلا باشد، سیستم ایمنی به جای عوامل خارجی به غده تیروئید حمله می‌کند.

این حمله باعث خواهد شد که تیروئید بیش از حد هورمون بسازد. علت دقیق ابتلا به گریوز مشخص نیست اما معمولا سوابق خانوادگی، در بروز این بیماری نقش دارد. علاوه بر این، احتمال ابتلای افراد زن زیر 40 سال به این بیماری بیشتر است. التهاب تیروئید (تیروئیدیت)، یکی دیگر از دلایل ابتلا به پرکاری تیروئید می‌تواند باشد. چنانچه غده تیروئید ملتهب شود ممکن است شروع به نشت هورمون‌ها به داخل جریان خون کند. التهاب تیروئید می‌تواند پس از بارداری یا با مصرف بیش از حد داروهای مرتبط با تیروئید ایجاد شود. همچنین در شرایطی که فرد به یک ویروس مبتلا شود یا مشکل دیگری در سیستم ایمنی پیدا کند، احتمال پرکاری تیروئید بالا می‌رود. مصرف بیش از حد ید از طریق مکمل یا دارو، از دلایل دیگر پرکاری تیروئید است. برخی ندول‌های تیروئیدی می‌توانند احتمال بروز پرکاری تیروئید را افزایش دهند این ندول‌ها در سالمندان شایع‌تر هستند.

در یک قدمی بیماری

دلایل ابتلا به پرکاری تیروئید زیاد است برای مثال، سابقه خانوادگی، سنین 40 تا 60 سال، مصرف بیش از حد ید، بارداری و جنسیت (در زنان شایع‌تر است)، احتمال بروز پرکاری تیروئید را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، بیماری آدیسون (یک اختلال نادر در غدد درون‌ریز) و نوعی کم‌خونی (Pernicious anemia) ممکن است در بروز پرکاری تیروئید نقش داشته باشد.

چشم‌ها در محاصره تیروئید

حدود 30 درصد از افراد مبتلا به بیماری گریوز دچار وضعیتی به نام بیماری چشمی تیروئید (TED) می‌شوند. این بیماری بر کیفیت بینایی و ساختار چشم از جمله ماهیچه‌ها و بافت‌های اطراف آن تاثیر می‌گذارد. برجستگی‌ چشم‌ها، احساس وجود شن یا جسم خارجی در چشم، درد چشم، فشار در چشم، قرمزی یا التهاب در چشم و اطراف آن، پف کردن پلک‌ها یا عقب رفتگی پلک‌ها، حساسیت به نور، دوبینی و از دست دادن بینایی (کاهش دید) از علائم بیماری چشمی تیروئید محسوب می‌شود. احتمال بروز بیماری چشمی تیروئید حتی در شرایطی که فرد به گریوز هنوز مبتلا نشده باشد نیز وجود دارد.

تشخیص و درمان به موقع

پزشک برای تشخیص پرکاری تیروئید یک شرح حال کامل از بیمار می‌گیرد و علائمی چون تورم غده تیروئید، نبض سریع، پوست مرطوب و لرزش در دست‌ها یا انگشتان را مد نظر قرار می‌دهد. علاوه بر این، انجام آزمایشات مرتبط با تیروئید و اسکن تیروئید (در صورت لزوم) ضروری است. گاهی بررسی‌های تخصصی‌تر نیز برای برخی بیماران انجام خواهد شد که تشخیص آن برعهده پزشک است. درمان تیروئید پرکار، با هدف کاهش سطح هورمون‌های تیروئید انجام می‌شود. انتخاب نوع درمان با توجه به سن، وضعیت بیمار، علت پرکاری تیروئید و علائم فرد در نظر گرفته خواهد شد. گاهی با مصرف داروهای خاص می‌توان از ساخت هورمون بیش از حد جلوگیری کرد. ید رادیواکتیو یکی از مرسوم‌ترین راه‌های درمان پرکاری تیروئید است اما با این حال احتمال بروز کم‌کاری تیروئید وجود دارد. کنترل کم‌کاری تیروئید با مصرف داروهای هورمونی آسان‌تر از پرکاری تیروئید است. چنانچه امکان مصرف دارو و درمان با روش‌های دیگر وجود نداشته باشد، با توجه به شرایط فرد ممکن است جراحی (تیروئیدکتومی)در نظر گرفته شود. در این جراحی بخشی از غده تیروئید یا تمام آن برداشته خواهد شد. چنانچه پرکاری تیروئید درمان نشود، عوارض جدی به دنبال دارد. مشکلات پوستی (بثورات و جوش‌های پوستی)، ضعف عضلانی، مشکلات قلبی (از جمله نارسایی قلبی)، لخته شدن خون، مشکل در باردار شدن، پوکی استخوان و سکته مغزی برخی عوارض عدم درمان هستند.

بارداری و پرکاری تیروئید

هورمون تیروئید بیش از حد، می‌تواند باردار شدن را دشوار کند. علاوه بر این، تیروئید پرکار ممکن است عوارضی برای فرد و نوزاد در طول بارداری داشته باشد.

اگر سطح هورمون‌های تیروئید کمی بالاتر از حد معمول و علائم خفیف باشد، پزشک گاهی درمان را به تعویق می‌اندازد و در صورت لزوم دارو با دوز پایین تجویز می‌کند. در شرایطی که امکان مصرف دارو برای خانم باردار وجود نداشته باشد و پرکاری تیروئید جدی تلقی شود، احتمال جراحی وجود دارد. جراحی معمولا در سه ماهه دوم بارداری انجام خواهد شد تا احتمال بروز خطرات به حداقل برسد.

روزنامه صبح ساحل