شکاف آموزش و صنعت

واقعیت این است که تغییرات سریع در فناوری‌های صنعتی، نیاز به مهارت‌های نوین را بیش از پیش ضروری کرده است. ماشین‌آلات پیشرفته، سیستم‌های هوشمند و فرآیندهای دیجیتالی، نیروی کار را ملزم به یادگیری مداوم و سازگاری با تکنولوژی‌های جدید می‌کند. در این میان، بسیاری از صنایع ایران با کمبود کارکنان ماهر در زمینه‌هایی مانند مکانیک پیشرفته، الکترونیک صنعتی، اتوماسیون و فناوری اطلاعات مواجه هستند. این کمبود باعث می‌شود شرکت‌ها برای تأمین نیازهای خود به کارگران غیرمتخصص روی آورده و هزینه‌های آموزش داخلی را افزایش دهند، که در نهایت بر کیفیت محصولات و رقابت‌پذیری تأثیر منفی می‌گذارد. علاوه بر این، نبود نیروی کار ماهر، نوآوری را نیز محدود می‌کند؛ زیرا توسعه محصولات جدید و بهبود فرآیندهای تولید نیازمند تخصص و تجربه است که در حال حاضر در دسترس صنایع داخلی به شکل کافی نیست.

یکی از دلایل اصلی این معضل، فاصله بین آموزش‌های دانشگاهی و نیازهای واقعی بازار کار است. بسیاری از فارغ‌التحصیلان با مدارک دانشگاهی، مهارت‌های عملی لازم برای ورود به محیط‌های صنعتی پیشرفته را ندارند. سیستم آموزشی کشور غالباً بر نظریه‌ها و آموزش‌های سنتی تمرکز دارد و آموزش‌های عملی، کارگاهی و مهارت‌های دیجیتال کمتر جایگاه دارند. در نتیجه، بسیاری از کارفرمایان مجبور هستند نیروهای خود را از ابتدا آموزش دهند، که علاوه بر افزایش هزینه‌ها، زمان زیادی نیز می‌برد. این وضعیت نه تنها برای صنایع چالش‌برانگیز است، بلکه برای جوانان جویای کار نیز ناراحت‌کننده است، زیرا مهارت‌های آنان با نیازهای واقعی بازار فاصله دارد و فرصت‌های شغلی مناسب به راحتی در دسترس نیست.

با توجه به این شرایط، لازم است برنامه‌ریزی ملی و جامع برای توسعه نیروی کار ماهر در ایران اجرا شود. یکی از راهکارها، ایجاد مراکز آموزش تخصصی و مهارتی با همکاری مستقیم صنایع است. این مراکز می‌توانند مهارت‌های عملی و تکنیکی مورد نیاز بازار را به‌طور مستقیم به دانشجویان و جوانان ارائه کنند و فاصله بین آموزش و اشتغال را کاهش دهند. کشورهای پیشرفته نمونه‌های موفقی در این زمینه دارند؛ برای مثال، آلمان با سیستم آموزش دوگانه خود، ترکیبی از آموزش نظری در مدارس و آموزش عملی در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها را به کار گرفته است و به این ترتیب سطح مهارت نیروی کار خود را به شدت بالا برده است. ایران نیز می‌تواند با الگوبرداری از این مدل، نیروی کار ماهر بیشتری تربیت کند و صنایع خود را تقویت نماید.

علاوه بر آموزش، مسئله انگیزه و شرایط کاری نیز اهمیت فراوانی دارد. نیروی کار ماهر معمولاً در پی محیط‌های کاری با امکانات مناسب، حقوق منصفانه و فرصت‌های پیشرفت شغلی است. در بسیاری از صنایع ایران، نبود انگیزه‌های مالی و غیرمالی مناسب باعث شده تا برخی از افراد تحصیل‌کرده و متخصص به خارج از کشور مهاجرت کنند یا در بخش‌های غیرصنعتی مشغول به کار شوند. این روند نه تنها باعث فرار مغزها می‌شود، بلکه سرمایه‌گذاری‌های صنعتی را نیز کاهش می‌دهد. بنابراین، برای حفظ نیروی کار ماهر، لازم است برنامه‌های تشویقی و حمایتی مناسب ایجاد شود؛ از جمله افزایش حقوق و مزایا، فراهم کردن فرصت‌های ارتقاء مهارت و شغلی، و بهبود شرایط محیط کار.

یکی دیگر از ابعاد مهم، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و دیجیتالی است. صنایع در عصر حاضر بدون استفاده از اتوماسیون، هوش مصنوعی و داده‌کاوی قادر به رقابت نیستند. با این حال، بهره‌گیری از این فناوری‌ها نیازمند نیروی کار ماهری است که بتواند سیستم‌های پیشرفته را مدیریت و نگهداری کند. در این زمینه، سرمایه‌گذاری بر روی آموزش دیجیتال و مهارت‌های نوین برای کارکنان فعلی و آینده، حیاتی است. همچنین، صنایع باید فرآیندهای انتقال دانش و آموزش مداوم را نهادینه کنند تا توانایی انطباق با تغییرات سریع تکنولوژی در بین کارکنان افزایش یابد.

چالش دیگر، هماهنگی بین سیاست‌های دولتی و نیازهای صنعتی است. دولت می‌تواند با ارائه برنامه‌های حمایت مالی، مشوق‌های آموزشی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب، فرآیند توسعه نیروی کار ماهر را تسهیل کند. به عنوان مثال، ایجاد صندوق‌های آموزشی، یارانه برای آموزش‌های تخصصی و همکاری مستقیم با صنایع در طراحی دوره‌های آموزشی، می‌تواند اثر قابل توجهی بر تربیت نیروی کار ماهر داشته باشد. از سوی دیگر، صنایع نیز باید نقش فعال در توسعه مهارت‌ها ایفا کنند و تنها به آموزش‌های دانشگاهی اکتفا نکنند. همکاری بین دولت، صنایع و مراکز آموزشی می‌تواند مسیر دستیابی به نیروی کار ماهر و افزایش رقابت‌پذیری صنعتی را هموار سازد.

فراتر از سیاست‌های آموزشی و انگیزشی، نگاه فرهنگی و اجتماعی نیز اهمیت دارد. ارزش‌گذاری بر مهارت‌های فنی و تخصصی باید در جامعه بیشتر شود تا جوانان با انگیزه بیشتری به سمت حرفه‌های صنعتی و فنی گرایش پیدا کنند.

متأسفانه، در فرهنگ عمومی ایران، رشته‌های دانشگاهی نظری و مدیریتی غالباً از ارزش بیشتری برخوردار هستند و مهارت‌های عملی و فنی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند.

تغییر این نگرش فرهنگی می‌تواند به افزایش علاقه‌مندی جوانان به یادگیری مهارت‌های صنعتی و ورود به بازار کار کمک کند و شکاف مهارتی را کاهش دهد.

در مجموع، آینده صنعت ایران به شدت به نیروی کار ماهر وابسته است. بدون نیروی انسانی کارآمد و متخصص، سرمایه‌گذاری‌های کلان در تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته، نتایج مطلوب نخواهند داشت.

کشور برای دستیابی به رشد پایدار صنعتی، رقابت در بازارهای جهانی و ایجاد اشتغال گسترده، باید به توسعه مهارت‌ها و تربیت نیروی کار ماهر اولویت دهد. این فرآیند نیازمند همکاری گسترده بین دولت، صنایع، مراکز آموزشی و جامعه است و بدون این هماهنگی، شکاف مهارتی و محدودیت‌های تولید همچنان به‌عنوان مانع اصلی رشد صنعتی باقی خواهند ماند.

صنعت پویای ایران با داشتن منابع طبیعی غنی، موقعیت جغرافیایی استراتژیک و ظرفیت‌های انسانی بالقوه، پتانسیل بالایی برای رشد دارد. اما بهره‌گیری کامل از این ظرفیت‌ها بدون تمرکز بر نیروی کار ماهر، غیرممکن خواهد بود. اصلاح نظام آموزشی، ایجاد فرصت‌های انگیزشی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، از جمله گام‌های ضروری برای تحقق این هدف هستند. کشور نیازمند نگاه جامع و بلندمدت به توسعه نیروی انسانی است تا بتواند آینده‌ای پایدار، رقابت‌پذیر و نوآورانه برای صنایع خود رقم بزند.

نیروی کار ماهر، نه تنها موتور رشد صنایع، بلکه ستون اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور است. تربیت این نیروی انسانی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری هدفمند و تغییر نگرش‌های فرهنگی است. بدون آن، صنعتی که امروز به عنوان پویاترین بخش اقتصاد ایران شناخته می‌شود، نمی‌تواند به جایگاه واقعی خود در بازارهای جهانی دست یابد. بنابراین، اولویت دادن به نیروی کار ماهر، نه یک گزینه بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای آینده صنعتی و اقتصادی کشور است. این تلاش‌ها باید با تعهد جدی دولت، مشارکت صنایع و انگیزه اجتماعی همراه باشد تا ایران بتواند در مسیر توسعه پایدار، نوآوری و رقابت جهانی گام‌های مؤثری بردارد.

روزنامه صبح ساحل