فصل جدید تنش‌های افغانستان و پاکستان؟

روابط شکننده بین کابل و اسلام آباد

پس از سال خونین ۲۰۲۴، یکی از مرگبارترین سال‌های پاکستان در تقریباً یک دهه گذشته، با بیش از ۲۵۰۰ کشته در خشونت، هر دو کشور سعی در از سرگیری روابط خود داشتند. اسحاق دار، معاون نخست وزیر پاکستان، در ماه آوریل از کابل بازدید کرد و رهبران ارشد هر دو طرف، اغلب با میانجیگری چین، سلسله جلساتی را برگزار کردند. این روند منجر به ارتقاء روابط دیپلماتیک و کاهش مختصر خشونت در تابستان شد. با این حال، طبق گزارش موسسه مطالعات منازعه و امنیت پاکستان (PICSS)، خشونت در سه ماهه اول سال ۲۰۲۵ تقریباً با کل تلفات سال ۲۰۲۴ برابری کرد. بر اساس گزارش «داده‌های مکان و رویدادهای درگیری مسلحانه» (ACLED) مستقر در ایالات متحده، تحریک طالبان پاکستان همچنان عامل اصلی افزایش حملات از سال ۲۰۲۱ است. گزارش اخیر ACLED نشان می‌دهدکه تحریک طالبان پاکستان تنها در سال گذشته حداقل ۶۰۰ حمله علیه نیروهای امنیتی یا درگیری با آنها انجام داده است. در روزهای اخیر، پاکستان شاهد تشدید بیشتر خشونت بوده است. یک رشته حملات منجر به کشته شدن ده‌ها سرباز، عمدتاً در استان خیبر پختونخوا در شمال غربی، که مرز طولانی و نفوذپذیری با افغانستان دارد، شده است. ارتش پاکستان روز جمعه اعلام کرد که بیش از ۳۰ جنگجوی دخیل در حمله اخیر در منطقه قبیله‌ای اورکزی را کشته است. تنها در ماه سپتامبر، حداقل ۱۳۵ نفر کشته و ۱۷۳ نفر زخمی شدند شریف در ۱۳ سپتامبر خطاب به رهبران افغانستان گفت: «یکی از دو مسیر را انتخاب کنید. اگر آنها مایل به برقراری روابط با پاکستان با حسن نیت، صداقت و راستی واقعی هستند، ما برای آن آماده‌ایم. اما اگر آنها تصمیم بگیرند که در کنار تروریست‌ها باشند و از آنها حمایت کنند، ما هیچ ارتباطی با دولت موقت افغانستان نخواهیم داشت». روز پنجشنبه، خواجه آصف، وزیر دفاع، در سخنرانی خود در صحن پارلمان، افغانستان را به ایجاد خشونت در پاکستان متهم کرد. او گفت: «با وجود سال‌ها مذاکره با دولت افغانستان و هیئت‌هایی که به کابل رفت و آمد می‌کنند، خونریزی در پاکستان متوقف نشده است. مراسم تشییع جنازه روزانه پرسنل نظامی برگزار می‌شود. ما با خون خود هزینه ۶۰ سال مهمان‌نوازی از ۶ میلیون پناهنده افغان را می‌پردازیم.» زلمی خلیل‌زاد، فرستاده سابق آمریکا در افغانستان، حملات هوایی گزارش‌شده پاکستان را «تشدید عظیم» با «خطرات خطرناک» توصیف کرد و هشدار داد که رویارویی نظامی بین دو کشور می‌تواند منجر به افزایش مرگ و میر و ویرانی شود. به گفته مقامات امنیتی پاکستان، یازده سرباز پاکستانی دیگر روز جمعه در درگیری با شبه نظامیان اسلام گرا در منطقه تیراه نزدیک مرز افغانستان کشته شدند.

افزایش تروریسم

تروریسم از زمان خروج نیروهای تحت رهبری ایالات متحده از افغانستان در سال ۲۰۲۱ و بازگشت دولت طالبان در پاکستان افزایش یافته است. تحریک طالبان پاکستان (TTP) یک گروه جداگانه اما مرتبط با طالبان افغانستان، به همراه وابستگان آن، پشت بیشتر خشونت‌ها - که عمدتاً نیروهای امنیتی را هدف قرار داده است - قرار دارند.

تحریک طالبان پاکستان برای سرنگونی دولت اسلام‌آباد و جایگزینی آن با یک سیستم حکومتی سختگیرانه اسلامی مبارزه کرده است. این گروه رابطه نزدیکی با طالبان افغانستان داشته است که الهام بخش تأسیس تحریک طالبان پاکستان بوده است. پاکستان، هند دشمن بزرگ منطقه‌ای خود را، به حمایت از تحریک طالبان پاکستان از طریق افغانستان متهم می‌کند. در حالی که هند چنین اتهاماتی را رد کرده و آنها را "بی‌اساس" می‌نامد.

اوایل امسال، یک گزارش سازمان ملل متحد با اشاره به دولت طالبان در کابل گفت که تحریک طالبان پاکستان «از مقامات بالفعل، حمایت لجستیکی و عملیاتی قابل توجهی دریافت می‌کند». یک روز پیش از آن، خواجه آصف، وزیر دفاع، به مجلس ملی گفت که تلاش‌های متعدد برای متقاعد کردن طالبان افغانستان به توقف حمایت از تحریک طالبان پاکستان شکست خورده است. آصف گفت: «ما دیگر این را تحمل نخواهیم کرد. متحد، ما باید به کسانی که آنها را تسهیل می‌کنند پاسخ دهیم - چه مخفیگاه‌ها در خاک ما باشند و چه در خاک افغانستان.»

تنش‌های پاکستان و افغانستان

مسئله استفاده تروریست‌ها از خاک افغانستان علیه پاکستان، همراه با درگیری‌های مکرر مرزی، مدت‌هاست که روابط بین دو کشور را متشنج کرده است و اسلام‌آباد بارها از دولت موقت افغانستان خواسته است که اجازه استفاده از خاک خود برای حملات را متوقف کند. با توجه به اینکه روابط بین دو کشور همسایه از قبل تیره شده بود، نخست وزیر شهباز ماه گذشته پیام تندی به کابل صادر کرد و گفت افغانستان باید تصمیم بگیرد که آیا با پاکستان می‌ایستد یا با تحریک طالبان پاکستان. اختلافات بین پاکستان و افغانستان عمدتاً بر اختلافات امنیتی و مرزی متمرکز است.

پاکستان با اشاره به افزایش شدید حملات تحریک طالبان پاکستان و سایر گروه‌های شبه‌نظامی که از افغانستان فعالیت می‌کنند، تروریسم را به دغدغه اصلی خود در روابط با کابل تبدیل کرده است.

موضوع بازگرداندن پناهندگان افغان توسط دولت فدرال، اقدامی که مورد انتقاد مقامات طالبان قرار گرفته است، تنش‌ها را تشدید کرده است. در جلسه‌ای که در ماه ژانویه در پیشاور برگزار شد، رهبران سیاسی از فیلد مارشال عاصم منیر خواستند که ارتش برای رسیدگی به مشکلات امنیتی داخلی پاکستان با افغانستان تعامل کند. با این حال، فرمانده ارتش گفت که حاکمان افغانستان در گذشته به هشدارهای مکرر توجه نکرده‌اند. منابع به نقل از فیلد مارشال به سیاستمدارانی که خواستار گفتگوی رسمی یا غیررسمی با دولت موقت افغانستان شده بودند، گفتند: «آنها به ما گوش نمی‌دهند.»لذا عدم اقدام مقامات افغان علیه گروه‌های تروریستی نیز در ماه‌های اخیر منجر به انتقام‌جویی پاکستان شده است و سطح تنش‌های موجود را به بالاترین حد خود نزدیک کرده است. حادثه اخیر احتمالاً مواضع را سخت‌تر خواهد کرد و گفتگو و هماهنگی را حتی پیچیده‌تر خواهد نمود. به گونه‌ای که اسلام‌آباد بدون تأیید یا تکذیب انجام حملات هوایی، گفته است که صبرش از کابل رو به پایان است.

روزنامه صبح ساحل