معده‌های زخم خورده!

یک زخم مرموز

زخم‎‌های معده که با نام زخم‌های گاستریک (Gastric ulcers) نیز شناخته می‌شوند، ضایعت باز و دردناکی هستند که در پوشش داخلی (مخاط) معده ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها زمانی به وجود می‌آیند که لایه ضخیم مخاطی محافظ معده، در برابر شیره‌های گوارشی کاهش می‌باید. این کاهش محافظت به اسیدهای گوارشی اجازه می‌دهد تا بافت‌های پوشاننده معده را فرسایش (Erode) دهند و در نتیجه باعث ایجاد زخم شوند. زخم‌‌های معده نوعی از زخم‌های پپتیک (Peptic ulcer) محسوب می‌شوند، به این معنی که با اسید معده در ارتباط هستند. نوع دیگر زخم پپتیک، زخم دوازدهه (Deodenal ulcer) نام دارد که روده کوچک (قسمت ابتدائی آن) را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

شناسایی متهم!

عفونت با باکتری اچ پیلوری یا هلیکوباکتر پیلوری ((Helicobacter pylori و استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن، 80 تا 90 درصد دلایل زخم معده محسوب می‌شوند. البته عوامل دیگری نیز وجود دارند که ممکن است در بروز زخم معده نقش داشته باشند ولی احتمال آن به نسبت دو عامل دیگر کمتر است. برای مثال، استعمال دخانیات (سیگار و قلیان)، مصرف الکل، عفونت‌های ویروسی، انسداد روده، بیماری کرون، اختلالات نفوذی معده (مانند بدخیمی‌ها) و درمان‌های شیمی‌درمانی و پرتو درمانی در سرطان‌ها ، احتمال ابتلا به زخم معده را افزایش می‌دهند.

حال ناخوش معده

برخی علائم با زخم معده می‌توانند مرتبط باشند و هر چه زخم معده شدیدتر بروز کند، علائم آن نیز شدیدتر است. شایع‌ترین علامت، احساس سوزش یا درد در ناحیه مرکزی شکم (بین قفسه سینه و ناف)، محسوب می‌شود. به طور کلی، درد زمانی که معده خالی است، شدیدتر بروز می‌کند. درد ناشی از زخم معده، از چند دقیقه تا چندین ساعت می‌تواند طول بکشد. با این حال برخی تحقیقات نشان می‌دهند که درد ممکن است با شروع خوردن نیز بدتر شود. سوزش سردل، سوء هاضمه، حساسیت به لمس شکم، کاهش وزن ناخواسته، بی‌میلی به غذا خوردن به دلیل درد، تهوع، استفراغ، نفخ و احساس سیری زودهنگام، برخی از علائم ابتلا به زخم معده است. مدفوع تیره و قیر مانند یکی دیگر از علائمی است که در اثر ابتلا به زخم معده می‌تواند ایجاد شود که ممکن است ناشی از خونریزی گوارشی باشد. همچنین استفراغ خونی یا استفراغی که شبیه دانه‌های قهوه به نظر برسد، نشان‌دهنده خونریزی فعال یا اخیر است. مدفوع قیر مانند و استفراغ خونی، نشانه‌ای از خونریزی داخلی هستند و نیاز به مراجعه فوری پزشکی دارند و باید جدی گرفته شوند. البته در صورت بروز علائم خفیف‌تر نیز مراجعه به پزشک ضروری است چون هر چه دیرتر به پزشک مراجعه شود، علائم شدیدتر خواهد شد.

وقت تشخیص است

برای تشخیص زخم معده، پزشک سابقه پزشکی را همراه با علائم و هر نوع داروی تجویزی یا بدون نسخه (OTC) که فرد مصرف می‌کند، بررسی خواهد کرد. برای رد یا تایید عفونت اچ . پیلوری ممکن است پزشک آزمایش خون، مدفوع یا تنفس را تجویز کند. همچنین برای مشاهده داخل معده و بررسی وجود زخم، احتمال آندوسکوپی وجود دارد. در آندوسکوپی، یک لوله نازک و چراغ‌دار از طریق دهان و سپس به داخل معده و بخش ابتدایی روده کوچک وارد می‌شود. این لوله مجهز به دوربین است تا از داخل معده و روده تصویربرداری کند. پزشک همچنین ممکن است قطعه‌ای از بافت معده را برای تجزیه و تحلیل در آزمایشگاه بردارد. این روش به عنوان بیوپسی آندوسکوپیک شناخته می‌شود.

درمان را جدی بگیرید

درمان زخم معده به علت و شدت آن بستگی دارد. اکثر زخم‌ها را می‌توان با تجویز دارو توسط پزشک درمان کرد اما در موارد نادر ممکن است نیاز به جراحی باشد. انتخاب نوع دارو بر عهده پزشک است ولی به طور کلی برای درمان زخم معده، از داروهایی چون مهارکننده پمپ پروتون کمک گرفته می‌شود. این داروها، سلول‌های معده را که تولید کننده اسید هستند، مسدود می‌کنند. پزشک متخصص گوارش ممکن است با توجه به شرایط بیمار، داروهای دیگری را نیز تجویز کند. برای مثال، اگر فرد به اچ . پیلوری مبتلا باشد، داروهایی برای درمان این مسئله نیز تجویز خواهد شد. در موارد بسیار نادر، زخم‌های معده نیاز به جراحی دارند که تشخیص آن بر عهده پزشک متخصص گوارش است. زخم‌هایی که به طور مکرر عود می‌کنند و بهبود نمی‌یابند، خونریزی، سوراخ شدن جدار معده و...، مواردی هستند که پزشک در صورت لزوم جراحی را برای درمان در نظر می‌گیرد.

به کمک معده بیایید

زخم معده جزو آن دسته از بیماری‌هایی است که برای درمان آن باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کرد، اما با این حال برخی مراقبت‌های خانگی با مشورت پزشک، ممکن است به بهبود وضعیت کمک کند. مصرف غذاهای حاوی فلاونوئیدها و پروبیوتیک‌ها به دلیل خواص ضد التهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضد باکتریایی، می‌توانند به ترمیم زخم معده کمک کنند. فلاونوئیدها ترکیبات طبیعی هستند که خاصیت محافظت از معده را دارند یعنی از پوشش داخلی معده دفاع کرده و می‌توانند به مهار باکتری اچ . پیلوری کمک کنند. میوه‌هایی چون تمشک، زغال اخته، شاتوت، سیب، گیلاس ، انگور قرمز، کرنبری و...، مفید هستند. علاوه بر این، کلم پیچ ، بروکلی، پیاز و کلم قرمز نیز موثر است. حبوبات به ویژه لوبیا و عدس نیز برای این دسته از افراد می‌تواند مفید باشد. پروبیوتیک‌ها (باکتری‌ها و مخمرهای مفید زنده) با هدف کمک به بازیابی تعادل میکروبی روده و افزایش اثربخشی درمان آنتی‌بیوتیکی در اچ . پیلوری استفاده می‌شوند. لبنیات به ویژه ماست ، کفیر، ترشی کلم و...، برخی از خوراکی‌هایی هستند که پروبیوتیک دارند. افراد مبتلا به زخم معده در مصرف مرکبات به ویژه پرتقال باید احتیاط کنند چون حالت اسیدی می‌تواند علائمی مانند سوزش سردل را در این دسته از افراد تشدید کنند. علاوه بر این از مصرف الکل، کافئین و نوشیدنی‌های گازدار باید پرهیز کرد.

نادیده گرفتن درمان

در صورت عدم درمان، زخم معده ممکن است منجر به عوارض جدی شود. برای مثال، زخم خونریزی دهنده، شایع‌ترین عارضه‌ای است که می‌تواند شدید و خطرناک نیز باشد. یکی دیگر از عوارض عدم درمان، نفوذ نام دارد. در این شرایط زخم از دیواره مجرای گوارشی عبور کرده و به یک ارگان (عضو) مجاور نفوذ می‌کند. سوراخ شدگی یکی دیگر از عوارض به حساب می‌آید و هنگامی رخ می‌دهد که زخم یک سوراخ کامل در دیواره مجرای گوارشی ایجاد کند. در هنگام سوراخ شدگی باید بیمار فورا به صورت اورژانسی جراحی شود. انسداد یا گرفتگی در مجرای گوارشی، از دیگر عوارض عدم درمان است. این گرفتگی به دلیل تورم بافت‌های ملتهب ایجاد می‌شود و مانع از عبور غذا خواهد شد.

معجزه پیشگیری

بهترین راه برای پیشگیری از زخم معده، محدود کردن مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی و پیشگیری از ابتلا به اچ . پیلوری است. برای این منظور شستن مرتب دست‌ها، پخت و نگهداری صحیح از مواد غذایی ضروری محسوب می‌شود.

همچنین غذا و محصولات غذایی باید از مراکز معتبر و بهداشتی تهیه شود. آن دسته از افرادی که به ناچار از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده می‌کنند باید دستورالعمل‌های پزشک خود را به درستی انجام دهند و از مصرف این نوع داروها با معده خالی بپرهیزند.

روزنامه صبح ساحل