ایران در پیچ تاریخی بازنگری پولی

با قانونی شدن لایحه اصلاح ماده یک قانون پولی و بانکی، از سال ۱۴۰۶ از پول جدید استفاده می‌شود و در فاز دوم یعنی از سال ۱۴۰۹ پول قدیم و چهار صفر به طور کامل از پول ملی حذف می‌شود. اما باید در نظر داشت که حذف صفرها به خودی خود مشکلات بنیادی اقتصادی همچون تورم، بیکاری و رکود را حل نمی‌کند و هزینه‌های اولیه طراحی، چاپ و توزیع اسکناس‌های جدید ممکن است بار مالی بر دوش دولت و مردم باشد و خود باعث بالا رفتن تورم شود. با این حال حذف صفرهای بی‌پایان از پول ملی شاید بتواند از نظر روانی کمک‌کننده باشد. با این حال باید در نظر داشت که اقتصاد کشور به دلیل ابتلا به تورم مزمن در پی کسری بودجه شدید دولت، بیشتر شدن تحریم‌ها و قرار گرفتن کشور در موقعیت جنگی، پتانسیل بالا رفتن تورم را دارد و دولت تنها زمانی موفق است که بتواند طی یک دوره پنج ساله که هنوز صفرهای پول ملی برنگشته‌اند؛ با اصلاح ساختار اقتصادی به کاهش تورم و افزایش رشد اقتصادی کمک کند و اگر راهی را که شروع کرده است نتواند به درستی طی کند و به سیاست‌های غلط اقتصادی ادامه دهد؛ مشکلات ساختاری، تحریم‌های بین‌المللی و سوءمدیریت‌های انباشته، ریال جدید را نیز به سراشیبی سقوط خواهد کشاند. در ادامه باید اضافه کرد که یکی از اقداماتی که دولت در طی این سال‌ها می‌تواند برای نجات اقتصاد انجام دهد؛ بی‌شک جذب سرمایه‌گذار خارجی علی‌رغم وجود تحریم‌هاست و باید منتظر ماند و دید که چه اقداماتی در این زمینه صورت خواهد گرفت.

تجربه دیگر کشورها از حذف صفر از پول ملی

در طول تاریخ، بسیاری از کشورها با تورم شدید مواجه بوده‌اند که معمولاً باعث سقوط ارزش پول ملی آن‌ کشورها شده است. طی یک قرن گذشته بیش از ۵۰ کشور، صفر‌ها را از روی اسکناس خود برداشته‌اند و در بعضی موارد، تعداد صفرها به‌قدری زیاد می‌شد که حتی روی اسکناس‌ها جای کافی برای درج آن‌ها وجود نداشت.

تجربه برخی از کشورها مانند آرژانتین که در دهه 1980 و 1990 که با ابرتورم مواجه بود نشان می‌دهد که حتی طی دو دوره مجبور به حذف 8 صفر شده است. یعنی هر دوره 4 صفر را از پول خود حذف کرده است.

با این‌حال هنوز این کشور با تورم 36 درصدی و ارزش پایین پول مواجه است و با وجود اصلاحاتی که رئیس جمهور این کشور در یک سال گذشته انجام داده است؛ همچنان نرخ رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری در آرژانتین افزایش نداشته است. یعنی عملا حذف صفر و اصلاحات ساختاری هم نتوانسته است قدرت خرید مردم آرژانتین را بهبود بدهد و مردم این کشور به علت رکودی که حاکم شده است؛ همچنان از وضع اقتصادی ناراضی هستند. با ذکر این مقدمه به سراغ جدول زیر برویم و چند نمونه از کشورهای که واحد پول خود را تغییر داده‌اند را با هم بررسی کنیم و ببینیم کدام کشورها در این خصوص تجربه موفقی داشته‌اند.

تجربه کشورهای ذکر شده در خصوص حذف صفر نشان می‌دهد که اغلب این تغییر با شکست مواجه شده است و کشورهای کمی هستند که شانس این را داشته‌اند که با کمک حذف صفر و اصلاحات اقتصادی، موفق به کنترل تورم و بازگرداندن ارزش پول ملی کشور خود شده‌اند. در نتیجه بررسی تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد که اگر بنا باشد تورم همچنان بالا باقی بماند؛ بعد از چندسال صفرها دوباره به پول ملی برمی‌گردد. مثلا اگر فرض می‌کنیم نرخ تورم ایران در سطح همین 44 درصد باشد. براساس فرمول ارزش آتی می‌توانیم بگوییم که بعد از حدود پنج شش سال اولین صفر دوباره به روی اسکناس‌ها برمی‌گردد. یعنی اگر طبق مصوبه مجلس هر 100 قران معادل یک ریال باشد و هر 10 ریال هم معادل یک تومان باشد بعد از پنج شش سال جلوی هر کدام از اینها یک صفر باید گذاشت تا ارزش آن معادل زمان حاضر باشد. به عبارت دیگر، از آنجایی‌که حذف صفر در محاسبه شاخص‌های تورم واقعی (شاخص بهای مصرف‌کننده و شاخص بهای تولیدکننده) تغییری ایجاد نمی‌کند و قیمت کالاها تنها به‌صورت نسبی کوچک می‌شوند (تقسیم بر ۱۰۰۰۰) عملا نرخ رشد قیمت‌ها (تورم) بدون تغییر باقی می‌ماند و برای کاهشی شدن تورم و پایدار ماندن ارزش پول ملی، دولت راهی جز رشد اقتصادی ندارد که همان‌طور که بیان شد این راه جز در سایه جذب سرمایه‌گذار خارجی میسر نیست.

روزنامه صبح ساحل