وقتی در خیابان‌های بندرعباس قدم می‌زنیم، تصویر آشنایی پیش چشم‌مان قرار می‌گیرد؛ بطری‌های پلاستیکی رها شده در کنار سطل‌های پُر، کیسه‌های زباله‌ای که در باد مرطوب جنوب پراکنده می‌شوند و رد آن‌ها که گاه به دریا می‌رسد. این تصویر تنها مختص بندرعباس نیست؛ از تهران تا اهواز، از رشت تا زاهدان، بحران پسماند به بخشی از زندگی روزمره ایرانیان تبدیل شده است.اما پرسش اصلی این است؛ جامعه‌ای مانند ما چگونه می‌تواند در برابر چنین بحران‌هایی تاب‌آور باشد؟
پسماند؛ بحرانی خاموش در دل جنوب
بندرعباس به عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای ساحلی ایران، با حجم قابل‌توجهی از پسماند شهری روبرو است که ترکیب پیچیده‌ای ناشی از حضور صنایع، بازارهای بزرگ و زندگی پرتحرک شهری دارد. بخش عمده‌ای از این پسماند به شیوه‌های نامناسب دفن یا سوزانده می‌شود؛ روشی که نه تنها منابع ارزشمند را هدر می‌دهد، بلکه خطری جدی برای سلامت مردم و محیط‌زیست محسوب می‌شود. اقلیم خاص جنوب ایران با گرمای شدید، رطوبت بالا و نزدیکی به خلیج فارس، این بحران را تشدید کرده و پیامدهای آن را سریع‌تر و شدیدتر می‌سازد: از آلودگی هوا و بوی نامطبوع در محله‌های پرجمعیت گرفته تا نفوذ شیرابه‌ها به آب و خاک که سلامت و کشاورزی را تهدید می‌کند، و نیز ورود زباله‌های پلاستیکی به دریا که زیست‌بوم دریایی و معیشت صیادان را به خطر می‌اندازد. این نشانه‌ها به وضوح ثابت می‌کنند که مدیریت پسماند تنها یک چالش شهری نیست، بلکه پیوندی ناگسستنی با تاب‌آوری اجتماعی دارد.
تاب‌آوری اجتماعی یعنی چه؟
تاب‌آوری اجتماعی به زبان ساده یعنی توانایی یک جامعه برای سازگاری با بحران‌ها، یادگیری از آن‌ها و یافتن راه‌حل‌های خلاقانه. جامعه‌ای تاب‌آور، جامعه‌ای است که وقتی با بحران آب، آلودگی یا پسماند روبه‌رو می‌شود، به جای فروپاشی یا انفعال، به سرعت سازگار می‌شود و مسیر تازه‌ای پیدا می‌کند.
در مورد پسماند، تاب‌آوری چگونه معنا پیدا می‌کند؟
تاب‌آوری در برابر پسماند به این معناست که همه با هم همکاری کنند؛ شهروندان زباله‌ها را در خانه جدا کنند، کسب‌وکارها روش‌های نوآورانه برای بازیافت پیدا کنند، و شهرداری به جای ریختن زباله در طبیعت، به فکر استفاده مجدد از آن باشد. این همکاری سه‌گانه، کلید ساختن آینده‌ای پاکتر و سالم‌تر است.
نقش نوآوری در مدیریت پسماند
در بسیاری از کشورهای جهان، استارتاپ‌ها پیشگام تحول در مدیریت پسماند بوده‌اند. در ایران نیز استارتاپ جامُش در بندرعباس با بهره‌گیری از ابزارهای هوشمند و ایجاد زیرساخت‌های مدرن، مدیریت پسماند را از معضلی پرهزینه به فرصتی اقتصادی و اجتماعی تبدیل می‌کند. این استارتاپ با استقرار سیستم‌های نوین جمع‌آوری، اجرای پویش‌های مشارکتی و تبدیل پسماندهای شیشه‌ای به محصولات پایدار، نه تنها به کاهش فشار بر شهرداری و جلوگیری از ورود زباله به دریا کمک می‌کند، بلکه با خلق ارزش مشترک از مواد دورریز، گامی مؤثر در جهت ایجاد اشتغال و تقویت تاب‌آوری اجتماعی برمی‌دارد.
چرا مدیریت پسماند، شاخص تاب‌آوری است؟
مدیریت پسماند به عنوان شاخصی کلیدی برای سنجش تاب‌آوری اجتماعی شناخته می‌شود، چرا که شیوه برخورد یک جامعه با پسماند، آیینه تمام‌نمای توانایی آن در مقابله با چالش‌هاست. هنگامی که شهروندان پسماند را نه به عنوان زباله، بلکه به عنوان سرمایه می‌بینند، شاهد کاهش هزینه‌های درمانی ناشی از آلودگی، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و افزایش سازگاری با تغییرات اقلیمی خواهیم بود. به همین دلیل، سازمان ملل مدیریت پایدار پسماند را به عنوان معیاری اساسی برای شهرهای تاب‌آور معرفی می‌کند.
آینده‌ای که می‌توان ساخت
آینده‌ای پایدار برای بندرعباس قابل تصور است، جایی که پسماند به جای آلوده‌سازی دریا، به چرخه تولید بازمی‌گردد و جوانان در استارتاپ‌های سبز اشتغال می‌یابند. تحقق این چشم‌انداز مستلزم سه اقدام کلیدی است: آموزش همگانی برای تغییر نگرش، حمایت از نوآوری‌ها در حوزه مدیریت پسماند، و همکاری مؤثر بین نهادهای شهری، دانشگاه‌ها و جامعه محلی.
پسماند؛ نقطه آغاز تاب‌آوری
تاب‌آوری اجتماعی در برابر بحران‌های محیط‌زیستی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای ایران معاصر است. بندرعباس به عنوان نگین ساحلی ایران، با بهره‌گیری از نوآوری‌هایی همچون استارتاپ جامُش، اثبات می‌کند که بحران پسماند می‌تواند به فرصتی برای خلق جامعه‌ی پایدارتر تبدیل شود. در این مسیر، هر پسماندی که به چرخۀ بازیافت بازمی‌گردد، تنها نجات طبیعت نیست، بلکه سنگ بنای جامعه‌ای استوار در برابر چالش‌های فرداست.
جدیدترین اخبار
شتاب در عمران بندرعباس
غرق شدن لنج باری در آب‌های بوموسی
سومین قطار ۵ ستاره ایران رونمایی شد
شهید گمنام هشت سال دفاع مقدس در جکدان بشاگرد آرام گرفت
برقراری مسیر چهارماهه میان کیش و پایتخت تاجیکستان
آغاز پخش سریال چینی «پزشک دربار» از فردا
رمز اعتماد مصرف‌کنندگان و موفقیت این برند
استقلال در بندرعباس
آتش‌سوزی گسترده ۱۱ ساعته در یک منزل مسکونی بندرپل مهار شد
ترکیب تیم فوتبال استقلال مقابل الوصل اعلام شد
چالش های مسکن ملی و خطر تشدید کم بارشی
عملیاتی شدن دومین مصوبه سفر استاندار هرمزگان به رودان
پروازهای لوفت‌هانزا از ۲۶ دی به ایران می‌آید
ابلاغ شیوه نامه مراقبت و کنترل بیماری های حاد تنفسی در مدارس
فروش میلیون دلاری تابلو ناشناخته
