عبرت نمی‌گیریم!

این در حالی است که مصرف کل برق ایران در ساعات پرمصرف تابستان، چیزی حدود 76 هزار مگاوات است و به بیان دیگر، حدود 22 درصد از کل مصرف برق در کشور، در ساعات اوج مصرف، کسری وجود دارد. با این حال، انتظار می‌رفت با توجه به مجوز رهبر انقلاب در برداشت از صندوق توسعه‌ ملی برای سرمایه‌گذاری در انرژی، عزم و اراده‌ی جدی‌تری تا تابستان سال آینده برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و بخصوص نیروگاه‌های خورشیدی دیده شود که لااقل تاکنون این موضوع محقق نشده است.

تقریباً در میان کارشناسان اتفاق نظر وجود دارد که برای تامین کسری برق تابستان در کشوری مانند ایران، با دارا بودن مناطق آفتابی فراوان، راهی ارزان‌تر، پاک‌تر و بهینه‌تر از نیروگاه‌های خورشیدی وجود ندارد. مسیری که کشورهای حاشیه‌ی خلیج‌فارس در دهه‌ی گذشته به شدت بر روی آن سرمایه‌گذاری کردند و البته در دو-سه سال اخیر، سیاست‌گذاران کشورمان نیز به سمت آن متمایل شدند. اما مانند بسیاری از بحران‌های دیگر، تا زمانی که این موضوع به شدیدترین شکل خودش نرسیده، هیچ اقدام ملموس و عملی صورت نگرفته است.

یک تابستان پرعبرت!

تابستان داغ امسال که برای اولین بار کشور با ناترازی بی‌سابقه‌ی 15 تا 20 هزار مگاواتی مواجه بود، یک نکته‌ی جدی را یادآوری کرد؛ لاپوشانی یا به تعبیر عام «زیر قالی کردن» بحران‌ها، بالاخره در جایی با شدت بیشتری گریبان‌گیر خواهد شد. بحران ناترازی برق و انرژی، که زیرساخت و پیش‌نیاز ضروریات زندگی و تولید در کشور است، بحران‌هایی نیستند که با تسامح و ساده‌انگاری بشود از کنار آن گذشت. ناتوانی در تامین برق، تاثیر مستقیمی بر شاخص تورم تولیدکننده و شاخص تولید صنعتی خواهند گذاشت و این موضوع روند زنجیره‌ی تولیدی در کشور را با اخلال جدی مواجه می‌کند. علاوه بر این، زندگی مردم را نیز با اختلالات جدی مواجه می‌سازد.

قطع آب در ساختمان‌های پرشمار تهران، خطرات جانی، نوسان برق و آسیب به تجهیزات خانگی، مشکلات ترافیکی و... همگی بخشی از مشکلات بی‌شماری هستند که این ناترازی بر مردم و چرخه‌ی زندگی آن‌ها تحمیل کرد.

هرچند آمار دقیقی از خسارت‌های واردشده ناشی قطع برق به واحدهای تولیدی به‌خصوص بخش‌خصوصی که کمترین توان و حمایت را در اقتصاد ایران دارد، برآورد نشده است، با این حال برخی آمارها به‌صورت جسته و گریخته منتشر می‌شوند که می‌تواند یک برآورد کلی از وضعیت پیش‌آمده باشد. مثلا برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که طی سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ عدم‌النفع صنایع مستقر در شهرک‌ها برآورد شده به ترتیب ۴/‏‏۵ همت، ۶همت، ۴/‏‏۸ همت و ۷/‏‏۴۴همت در سال‌های مختلف بوده است.

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران هم سال گذشته طی گزارشی، زیان روزانه قطعی برق به اقتصاد کشور حدود ۱۷هزار و ۹۷۳‌میلیارد تومان اعلام کرد که بخش صنعت حدود ۹۲۱۸‌میلیارد تومان برآورد شده بود.

در هدف‌گذاری انجام‌شده، به گفته‌ی «مصطفی رجبی مشهدی»، قرار بود تا سال آینده ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر به ۱۱ هزار مگاوات و بیش از ۳ هزار مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های غیرتجدیدپذیر افزوده شود. عددی که البته خیلی بنظر نمی‌رسد با واقعیت‌های درآمدی کشور سازگار باشد. دست‌کم تولید 10 هزار مگاوات برق از نیروگاه‌های خورشیدی، چیزی در حدود 2.5 تا 3 میلیارد دلار هزینه دارد. تنها سناریویی که برای تامین این مبلغ به ذهن می‌رسد، برداشت از صندوق توسعه ملی است که بعید به‌ نظر می‌رسد در حال حاضر این صندوق با اختصاص چنین بودجه‌ای موافقت داشته باشد. سایر ظرفیت‌ها مثل ماده 16 قانون جهش تولید دانش‌بنیان یا مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها نیز سهم خیلی زیادی از تامین برق تجدیدپذیر ندارند.

با این اوصاف، حتی اگر این سرمایه‌گذاری انجام شود (که بعید به نظر می‌رسد) باز هم تابستان سال آینده ناترازی برق کشور از بین نمی‌رود.

بی‌نظمی در مدیریت و عدم برنامه راهبردی

شاید اصلی‌ترین مشکلی که در افزایش ظرفیت تامین برق کشور و مدیریت آن، دست کم در هدف‌گذاری تا تابستان سال آینده وجود دارد، ضعف یک برنامه راهبردی منسجم و مشخص باشد. به این معنا که در گام اول باید برآورد و تامین بودجه از مجرای مشخص در دستور کار دولت باشد و در گام دوم این هدف‌گذاری متناسب با اعتباری که امکان تامین آن وجود دارد، با درک صحیح از ظرفیت‌ها و نیازها انجام شود.

در این راستا یکی از مسائلی که در این خصوص ضروری به نظر می‌رسد، تشکیل شورایی در استان‌ها، صرفاً با هدف برنامه‌ریزی برای انرژی و رسیدن به هدف‌گذاری مشخص باشد و اختیارات کافی به این شوراها برای پیش‌برد این اهداف داده شود. همچنین این شوراها بتوانند در مذاکره با بخش خصوصی، هزینه‌ای که بخش‌های خصوصی در قالب مسئولیت اجتماعی یا سایر موارد برای تامین انرژی را دارند، به شکل هدفمند و با بهترین بازدهی مصرف کنند.

روزنامه صبح ساحل