سلسله ناکامی‌های عراقچی

اختلافات ایران با کشور‌های اروپایی بعد از جنگ اوکراین و عدم بازسازی آن

روابط ایران با کشور‌های اروپایی بعد از آغاز جنگ روسیه و اوکراین به سردی گرایید. اروپایی‌ها ایران را در زمره کشور‌های حامی روسیه قرار دادند.

آن‌ها ادعا کردند ایران پهپاد‌های نوع شاهد را در تعداد زیاد برای حمایت تسلیحاتی به روسیه فروخته است. در آن زمان که دولت سیزدهم روی کار بود علی‌رغم تکذیب ادعا‌های اروپایی‌ها توسط ایران اما تلاش دیپلماتیکی برای حل اختلافات با اروپا در این زمینه انجام نشد. اما موضوعی که بیشتر باید به آن توجه کرد عدم رفع اختلافات و عدم تلاش دولت چهاردهم برای بهبود روابط با اروپا است. بیشترین انتقاد در این موضوع به عباس عراقچی وزیر خارجه ایران وارد است. او باید پیش‌بینی می‌کرد اروپا می‌تواند کارت اسنپ بک را تا آخرین دقایق قطعنامه ۲۲۳۱ رو کند. این در حالی است که آمریکا به دلیل خروج از برجام امکان استفاده از آن را نداشت و تنها می‌توانست تحریم‌های یکجانبه اما تاثیرگذار خود را اعمال کند. عدم بازسازی روابط ایران با اروپا اکنون سبب شد که در روز‌های منتهی به پایان قطعنامه ۲۲۳۱، گفته‌ها و خواسته‌های طرف‌ها نسبت به هم دورتر از آن چیزی باشد که در بازه یک تا دوماه قابلیت نزدیک شدن داشته باشد.

ائتلاف نافرجام با چین و روسیه و پیشنهاد قطعنامه تمدید لغو تحریم‌ها توسط این دو کشور

عامل مهم دیگر در عدم موفقیت تیم دیپلماسی ایران، اتکا به چین و روسیه برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها بود. برخی از رسانه‌ها و کارشناسان غربی گفته‌اند قطعنامه‌های پیشنهادی چین و روسیه به شکلی تدوین شده‌ بودند که اروپایی‌ها آن را رد کنند. از سوی دیگر روابط اروپا با روسیه به دلیل عدم آتش بس و جنگ اوکراین در تیره‌ترین شرایط ممکن قرار دارد. پس طبیعی است که اروپا تمایلی به پیشنهادات روسیه و حتی چین به عنوان متحد استراتژیک روسیه نشان ندهد.

اسنپ بک شاید به نفع چین و روسیه

اسنپ بک و بازگشت تحریم‌های سازمان می‌تواند به نفع چین و روسیه تمام شود. علی‌رغم مخالفت این دو عضو دائم شورای امنیت اما چین می‌تواند بعد از بازگشت تحریم‌ها تخفیف‌های بیشتری در خرید نفت از ایران بگیرد. روسیه نیز با پیچیده شدن وضعیت توافق پیرامون برنامه هسته‌ای ایران از عدم حل آن سود می‌برد زیرا توافق ایران با غرب می‌تواند تمرکز بیشتر اروپا و آمریکا را روی جنگ روسیه و اوکراین قرار دهد‌. همچنین تیره شدن روابط ایران با اروپا و آمریکا وابستگی ایران به روسیه و چین را افزایش خواهد داد و در نتیجه منافع آن‌ها را تامین می‌کند.

عدم استفاده از کشور‌های تاثیرگذار منطقه

آغاز جنگ غزه و جنایت‌های بی حد و مرز رژیم صهیونیستی در این باریکه طی دوسال گذشته باعث نزدیکی بیشتر کشور‌های مسلمان منطقه به یکدیگر علیرغم اختلافات موجود شده است. حمله اخیر اسرائیل به خاک قطر این نزدیکی و همگرایی را بیشتر کرده است. کشور‌های منطقه بیش از هر زمان دیگری مشتاق هستند تا از اقدامات خصمانه رژیم اسرائیل جلوگیری کنند و ثبات را در منطقه برقرار کنند. در همین راستا ایران می‌توانست از کشور‌های منطقه از جمله عربستان سعودی برای بهبود روابط با غرب استفاده کند. ارتباط خوب محمد بن سلمان و ترامپ یکی از عواملی است که عربستان سعودی را می‌توان به‌عنوان یک میانجی مناسب معرفی کرد. البته استفاده از ظرفیت عربستان سعودی باید در زمان آغاز مذاکرات ایران و آمریکا قبل از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه مدنظر قرار می‌گرفت. در مجموع به دلیل روابط تیره ایران با اروپا و رقابت‌های چین و روسیه با غرب، استفاده از ظرفیت روابط خوب برخی کشور‌های منطقه با آمریکا می‌تواند راهگشا باشد.

تفاوت ظریف و عراقچی

در یک جمله به طور خلاصه باید گفت رویکرد عراقچی مانند ظریف نیست. همچنین توانایی او برای ارتباط گرفتن و اقناع کشور‌های غربی مانند ظریف نیست. ظریف دیپلمات کارکشته‌ای بود که سال‌ها در آمریکا تحصیل کرده و دیپلمات رسمی ایران در سازمان ملل بود. تجربه روسا تیم‌های مذاکره‌کنندگان ایران به خوبی نشان می‌دهد هیچکدام مانند ظریف توانایی مذاکره و اقناع کشور‌ها جهان را برای امتیاز گرفتن نداشته‌اند. بدون شک اگر محمد جواد ظریف همچنان در دولت به عنوان معاون رئیس جمهور حضور داشت تجارب او کمک شایانی به بهبود روند مذاکرات می‌کرد. از همان آغاز به کار دولت عباس عراقچی تاکید داشت ما به دنبال کنترل تخاصم با غرب و آمریکا هستیم نه رفع تخاصم. عبارتی مبهم که نشان می‌داد عراقچی به عنوان وزیر راهبرد مشخصی برای اقناع مخالفان داخلی برای مذاکره با آمریکا ندارند. عباس عراقچی به عنوان وزیر خارجه دولت چهاردهم باید تعهد بیشتری به سیاست خارجی مدنظر رئیس جمهور نشان می‌داد و در این مسیر راهکار‌های مناسبی برای بهبود روابط با اروپا قبل از اسنپ بک انجام می‌داد.

اگر چه همواره می‌گویند دستگاه دیپلماسی و مجموعه وزارت خارجه تنها مجری سیاست خارجی کشور هستند اما نمی‌توان از نقش آن‌ها برای جهت دادن به تصمیم سیاستمداران کشور خود و دیدگاه کشور‌های طرف مقابل چشم پوشی کرد.

وزیر خارجه در راس دستگاه دیپلماسی کشور باید راهکار‌ها و راه‌های برون رفت از بحران را بیابد. در موضوع فعال سازی مکانیسم ماشه علی‌رغم مذاکرات متعدد اما تیم مذاکره‌کننده ایران نتوانست موفقیتی به دست بیاورد. موفقیتی که در گذشته هیات مذاکره کننده ایران به ریاست محمد جواد ظریف به دست آورده بود. در نتیجه دستگاه دیپلماسی ایران و مجموعه دولت باید رویکردی جدید اتخاذ کنند تا از انزوا بین‌المللی بیشتر ایران جلوگیری کنند.

روزنامه صبح ساحل