ایزوله‌سازی مدارس از آئدس

پیش از هر چیز، نگاهی به آمارها

بر اساس گزارش مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، آمارها از ابتدای سال 1404 تا پایان تیرماه 1404، نشان می‌دهند که 259 مورد ابتلا به تب دنگی در کشور شناسایی شده است که از این تعداد 255 بیمار مربوط به شهرستان چابهار است.

249 مورد از این آمار، بومی و 6 مورد آلودگی از کشور پاکستان محسوب می‌شود. 2 مورد ابتلا در زاهدان و 2 مورد در ایرانشهر ثبت شده است که همگی سابقه سفر به چابهار را داشته‌اند. علاوه بر این، در سال 1403 نیز 1126 مورد تب دنگی در کشور گزارش شد که 922مورد آن انتقال محلی بوده است. نخسین مورد صید پشه آئدس نیز در اسفند سال 1398 در بندر لنگه استان هرمزگان ثبت شده است. با توجه به تمام موارد یاد شده، در حال حاضر تب دنگی به یک بیماری بومی در مناطق پر خطر ما تبدیل شده به همین دلیل در مناطق شیوع، تدابیری انجام می‌شود. برای مثال، در فرودگاه‌های مناطق پر خطر، صید پشه آئدس از طرف گروه‌های آموزش دیده وزارت بهداشت صورت می‌گیرد.

بر خلاف سال‌های قبل، این بیماری تبدیل به یک بیماری بومی داخلی شده است در نتیجه همه راه‌های پیشگیری را مردم و ارگان‌هایی که مرتبط با این مسئله هستند، باید رعایت کنند تا ابتلا به حداقل ممکن برسد.

شناخت پشه‌ای مرموز

از طریق گزش پشه آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس، ویروس دنگی (جزو فلاوی ویروس‌ها)، منتقل خواهد شد. به طور کلی، پشه آئدس آلبوپیکتوس در گیلان وجود دارد در حالی‌که پشه آئدس اجیپتی در هرمزگان و سیستان و بلوچستان دیده می‌شود. وجود این پشه بیشتر در مناطقی چون چابهار، بوشهر، کنگان، عسلویه و کنگان گزارش شده است.

بیماری‌زایی این دو پشه به تب دنگی محدود نمی‌شود و احتمال ابتلا به تب زرد، ویروس زیکا و چیکونگونیا نیز وجود دارد. البته تنها پشه آلوده به ویروس، چنین قابلیتی دارد و پشه سالم بیماری‌زا نیست. همچنین جنس ماده هر دو پشه یعنی آئدس آلبوپیکتوس و آئدس اجیپتی، کمتر از جنس نر باعث بیماری می‌شود. ظاهر این پشه، با پشه معمولی متفاوت است که می‎‌توان به فلس‌های کوتاه و متراکم روی سینه، رگبال‌ها و پاها اشاره

کرد. همچنین خرطوم بلند، دو بال فعال و دو بال تحلیل رفته، فلس‌های قهوه‌ای تیره یا متمایل به سفید که سینه پشه آئدس را پوشانده‌اند، از ویژگی‌های ظاهری آن محسوب می‌شود.

تفاوت مهم پشه‌ها

شاید این تصور وجود داشته باشد که پشه آئدس جنوب کشور، با پشه آئدس گیلان از یک نوع است در حالی‌که این باور درست نیست. پشه آلبوپیکتوس، مختص مناطق حاره‌ای و معتدل (شمال)، محسوب می‌شود اما پشه آئدس اجیپتی، بیشتر در مناطق حاره‌ای (جنوب)، وجود دارد.

هر دو پشه در مناطق روستایی و شهری زندگی می‌کنند اما انتظار می‌رود که آئدس آلبوپیکتوس، در مناطق روستایی بیشتر دیده شود. علاوه بر این، آئدس آلبوپیکتوس علاوه بر انسان، از حیوانات نیز در طول روز خون‌خواری خواهد کرد. گزش توسط پشه آئدس اجیپتی، به انسان محدود می‌شود و احتمال گزش در فضای باز بسیار بیشتر از فضای بسته است. در نقطه مقابل، امکان گزش توسط پشه آئدس آلبوپیکتوس، هم در فضای باز و هم در فضای بسته وجود دارد. خونخواری در هر سیکل و دوره توسط پشه آئدس اجیپتی، چندین بار انجام می‌شود اما پشه آئدس آلبوپیکتوس در هر سیکل، تنها یک خونخواری انجام می‌دهد.

بومی شدن یک بیماری

همان‌طور که اشاره شد در سال‌های اخیر، ابتلا به تب دنگی به شکل بومی در آمده است اما در سال‌های قبل از طریق مسافرینی که به کشورهای آندمیک ( بیماری به شکل بومی در آن وجود دارد) سفر می‌کردند، منتقل می‌شد. شیوع تب دنگی و همه‌گیری آن در فصول گرم و بارانی بیشتر گزارش شده است. چنانچه پشه‌های سالم داخل کشور افراد بیمار را بگزند، پشه‌ها نیز آلوده خواهند شد که این مسئله یک دغدغه مهم به حساب می‌آید. تخم پشه‌های ناقل به طرق مختلف وارد کشور شده‌اند که می‌توان به لنج‌های باری، لاستیک‌های مستعمل و گیاه لاکی بامبو اشاره کرد.

چنانچه این پشه در هر جایی مشاهده شود باید سریعا به مسئولان بهداشتی گزارش شود تا سمپاشی صورت بگیرد. همچنین در مناطقی که احتمال حضور پشه بالا است، سمپاشی در برنامه دائمی قرار خواهد گرفت.

سفر با چند شرط!

در کنار کارهایی چون سمپاشی، شناسایی مناطق پرخطر و صید پشه‎‌ها، پیشگیری نیز بسیار مهم است. کنترل مسافرانی که از مناطق با شیوع بالا وارد کشور شده‌اند، یکی از کارهایی است که باید صورت بگیرد. به غیر از این مسئله، با توجه به خنک شدن هوا و آغاز سفرها به سمت جنوب کشور، باید از مسافران درخواست کرد که از سفرهای غیر ضروری به مناطقی چون هرمزگان و سایر مناطقی که تب دنگی در آن‌ها بالا است، بپرهیزند.

در حال حاضر، کانون بیماری تب دنگی، خوزستان، سیستان و بلوچستان به ویژه چابهار محسوب می‌شود. باید توجه داشت که امکان انتقال این بیماری به جنین در مادر باردار وجود دارد و بیماری در کودکان با شدت بیشتری بروز می‌کند در نتیجه این دسته از افراد تا جای ممکن از سفر به این مناطق باید بپرهیزند. با این حال در صورتی‌که الزام برای سفر به این مناطق وجود داشته باشد، باید به برخی نکات توجه داشت.

آشنایی با علائم بیماری و پیشگیری از آن ضروری است. برای مثال، یکی از مهم‌ترین کارها، پوشیدن لباس‌های رنگ روشن و آستین بلند و شلوار بلند به حساب می‌آید. بهره‌گیری از اسپری یا کرم‌های دافع حشرات روی پوست، از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از توری پشه‌بند، پوشاندن ورودی در و پنجره محل اقامت، تخلیه مرتب آب ظروف زیر گلدان، جلوگیری از تجمع آب راکد و دفع بهداشتی زباله و ضایعات جامد از اهمیت بالایی برخوردار است و مسافران و مسئولان باید به این موارد توجه کنند. در صورت داشتن هر نوع علائم مرتبط با تب دنگی باید سریعا به پزشک مراجعه کرد. علائم اولیه به سرماخوردگی شباهت دارد. تب ناگهانی (40 درجه سانتی‌گراد)، سردرد شدید، بدن درد، حساسیت، درد پشت چشم، تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی از علائم اولیه محسوب می‌شوند. خوردن مایعات کافی، استراحت و مصرف استامینوفن ساده (مصرف هر نوع دارو در همه افراد به ویژه کودکان با مشورت پزشک) برای کنترل تب تا مراجعه سریع به اولین مرکز درمانی ضروری است.

نگران مرگ و میر نباشید

مرگ و میر ناشی از تب دنگی چندان بالا نیست و حدود یک درصد محسوب می‌شود. این بیماری درمان خاصی ندارد و بیشتر درمان‌ها با هدف پیشگیری از وخیم شدن حال بیمار هستند و بیشتر جنبه حمایتی دارند. همان‌طور که اشاره شد پس از گزش، در ابتدا علائم اولیه همانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا بروز خواهد کرد. معمولا پس از 3 روز تب قطع خواهد شد و ضایعات پوستی به رنگ قرمز، درد مفاصل و قرمزی صورت بروز می‌کند.

در مراحل بعدی احتمال بروز خواب‌آلودگی، بی‌حالی، ضعف، استفراغ، تهوع و حتی کاهش هوشیاری بالا است. با گذشت زمان، ضایعات خونریزی‌دهنده ایجاد می‌شوند و به همین دلیل خونریزی از مخاط، مانند دستگاه گوارش به صورت خروج خون از مقعد یا خونریزی از بینی اتفاق خواهد افتاد. خانم‌های مبتلا ممکن است دچار طولانی شدن عادت ماهیانه شوند.

مواردی چون کاهش گلبول سفید، افت پلاکت، غلظت خون و کاهش هموگلوبین در آزمایش خون مبتلایان دیده خواهد شد. بالا رفتن آنزیم‌های کبدی گاهی تا 10 برابر بیشتر از حالت طبیعی یکی دیگر از مواردی است که مبتلایان با آن مواجه می‌شوند. بعد از گذشت چند روز، علائم باید کاهش بیابند و در صورت افزایش علائم و شدت یافتن آن، باید سریعا به بیمارستان مراجعه کرد.

چند نکته مهم که نباید نادیده گرفت

بسیاری از بیماران در صورت داشتن استراحت کافی و ماندن در منزل درمان می‌شوند. برخی داروها مانند دیکلوفناک، ژلوفن و ایبوپروفن نباید در زمان ابتلا به تب دنگی مصرف شوند. نوشیدن مایعات فراوان، مصرف آبمیوه، محلول او.آر.اس (ORS) و سوپ در زمان ابتلا می‌تواند مفید باشد. چنانچه با وجود رعایت دستورات پزشک، تب پس از 3 روز ادامه داشته باشد و حال عمومی فرد بعد از گذشت 3 تا 4 روز بهبود نیابد، باید به بیمارستان مراجعه کرد. بی‌اشتهایی، استفراغ شدید و مکرر، کاهش هوشیاری، افت فشار خون، خواب‌آلودگی و...، مواردی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند. کاهش ادرار و درد شدید شکم نیز از دیگر مواردی است که باید در صورت مشاهده آن، سریعا به پزشک مراجعه کرد.

آن دسته از افرادی که به بیماری‌های زمینه‌ای مانند نارسایی کبد، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی یا بیماری‌های کلیه مبتلا هستند، باید حتما زیر نظر پزشک باشند. خانم‌های باردار، کودکان و سالمندان نیز در گروه پر خطر قرار می‌گیرند. آن دسته از افرادی که با مراکز درمانی فاصله زیادی دارند یا تنها زندگی می‌کنند نیز در گروه پرخطر قرار دارند و بهتر است تا زمان بهبود، در مراکز درمانی بمانند.

بازگشایی مدارس و تب دنگی

تب دنگی از انسان به انسان قابل انتقال نیست در نتیجه اگر دانش‌آموزی دچار علائم اولیه شود، باید توسط کارشناس یا مربی بهداشت مدرسه (حتی با وجود علائم سرماخوردگی) به مراکز درمانی برای بررسی دقیق ارجاع داده شود. پیشگیری از شیوع بیماری در مدارس، بیش از درمان آن حائز اهمیت است. مهم‌ترین اقدام در این زمینه، بهسازی محیط مدرسه است.

یعنی محیط‌های مستعد تکثیر پشه در کلیه مدارس مناطق، توسط کارشناسان شبکه بهداشت پیرو فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند و تعاملات با مدارس در قالب بازدیدها و پروژه‌های عملیاتی، باید شناسایی و تحت کنترل در بیایند. علاوه بر این، آموزش و پرورش با همکاری شهرداری‌، دهیاری‌ها یا شورایاری‌ها، باید محوطه را بهسازی و محیط را عاری از لارو پشه و خود پشه آئدس کنند. همچنین تمام نکات پیشگیری عمومی در مدارس نیز باید رعایت شوند.

دانش‌آموزان با آستین بلند رفت و آمد می‌کنند که در این رابطه، نگرانی خاصی وجود ندارد. نصب توری برای درها و پنجره‌ها، عدم ماندن آب در زیرگلدانی‌ها و کنترل و بهسازی سیستم دفع فاضلاب، از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین آب راکد در زباله‌ها و ضایعات جامد نباید جمع شود و زباله‌ها به شکل بهداشتی دفع شوند.

روزنامه صبح ساحل