ماه یک قمر زنده است!

به گزارش صبح ساحل، دانشمندان برای دهه‌ها، ماه را به عنوان دنیایی مرده تصور می‌کردند زیرا منظره‌ای ساکت و بدون تغییر است که در آن چیزی حرکت نمی‌کند اما اکنون یک مطالعه‌ جدید این ایده را به چالش کشیده است. سنگ‌های غلتان در دامنه‌های ماه، بی‌جان بودن این جرم آسمانی را از نظر زمین‌شناسی نفی می‌کنند. نقشه‌برداری از این مکان‌ها، محل‌های فرود امن‌تری را نیز آشکار می‌کند.

به نقل از آی‌ای، دانشمندان برای اولین بار از سقوط‌ سنگ‌های غلتان در سراسر ماه نقشه‌برداری و آنها را تاریخ‌گذاری کرده‌اند که نشان می‌دهد سطح ماه فعال‌تر از چیزی است که قبلاً تصور می‌شد. این سنگ‌ها با اندازه‌هایی از چند متر تا صدها متر و وزنی چند تن از صخره‌ها و دیواره‌های دهانه‌ها به پایین می‌غلتند و ردپاهایی از غبار ماه را پشت سر می‌گذارند.

این کشف نه تنها درک ما را از زمین‌شناسی ماه تغییر می‌دهد، بلکه می‌تواند مأموریت‌های آینده را به مناطقی که سطح ماه هنوز فعال است، هدایت کند. «سیواپراهاسام ویجایان»(Sivaprahasam Vijayan) دانشمند ارشد و دانشیار «آزمایشگاه تحقیقات فیزیکی احمدآباد»(Ahmedabad) در هند گفت: این باور برای مدت طولانی وجود داشت که ماه از نظر زمین‌شناسی بی‌جان است. مطالعه ما نشان می‌دهد که سنگ‌هایی با اندازه‌های ده‌ها تا صدها متر و وزن‌ چندین تن، در طول زمان از جای خود حرکت کرده‌اند.

ردیابی سنگ‌های غلتان ماه

یافتن سقوط‌های اخیر سنگ‌های غلتان در ماه، چالشی دیرینه بوده است. مطالعات سنتی از مسیرهای سنگ‌ها نقشه‌برداری کرده بودند اما نمی‌توانستند به طور قابل اعتماد تشخیص دهند که کدام یک جدید هستند زیرا مسیرهای قدیمی‌تر به دلیل فرسایش فضایی به تدریج محو می‌شدند. نتایج این مطالعه جدید از طریق جستجوی «فوران مواد از سقوط سنگ»(BFE) حاصل شدند. این امر به معنی فوران موادی است که به تازگی در ماه و در مسیر سنگ جمع‌ شده‌اند و رسوب کرده‌اند. این الگوهای فوران، روشن‌تر از سطح اطراف ظاهر می‌شوند و رگه‌هایی را در امتداد مسیر ایجاد می‌کنند که امکان تشخیص حرکات جدید از قدیمی را فراهم می‌کند.

پژوهشگران برای شناسایی این مسیرها، به صورت دستی هزاران تصویر از سطح ماه را در جایی که نور خورشید مسیرهای روشن را قابل مشاهده می‌کند، بررسی کردند. سپس تصاویر با وضوح بالا از «مدارگرد شناسایی ماه»(Lunar Reconnaissance Orbiter) ناسا را بررسی کردند تا حرکت و وجود فوران مواد در امتداد مسیرها را تأیید کنند. آنها در مجموع، ۲۴۵ مسیر جدید سنگ‌های غلتان را پیدا کردند که حدود ۳۷۳ کیلومتر را پوشش می‌داد. حدود ۴۶ درصد در مناطق دریایی ماه و ۵۴ درصد در ارتفاعات ماه بودند. همچنین، حدود ۶۲ درصد در مکان‌هایی بودند که میزبان چندین مسیر بودند، که نشان می‌دهد این مناطق سقوط مکرر سنگ‌ها را تجربه می‌کنند.

این گروه پژوهشی با مقایسه این مسیرها با دهانه‌های نزدیک که سنشان از طریق پوشش فوران مواد مشخص است، سن این مسیرها را تخمین زدند. بسیاری از این دهانه‌ها حدود ۴۰۰ هزار سال قدمت دارند. بنابراین، مسیرهای سنگ‌ها در دامنه‌های آنها بسیار جوان‌تر هستند. برخی از مسیرها نیز در نزدیکی محل فرود «آپولو ۱۷»(Apollo 17) و مناطق مرتبط با فعالیت‌های لرزه‌ای یا ویژگی‌های «زمین‌ساخت»(Tectonics) مشاهده شدند که نشان می‌دهد ماه‌لرزه‌ها یا برخوردهای سیارکی ممکن است باعث سقوط سنگ‌ها شوند.

«زمین‌ساخت» یا «تکتونیک»، یکی از شاخه‌های زمین‌شناسی است که به مطالعهٔ تغییرشکل پوستهٔ زمین بر اثر تنش‌ها و ضربات وارده در طول دوران‌های مختلف زمین‌شناسی می‌پردازد.

اهمیت درک سطح ماه

این مطالعه نشان می‌دهد که ماه از نظر زمین‌شناسی بی‌جان نیست، بلکه به صورت پراکنده فعالیت دارد. این قمر با فرآیندهای متعددی مانند فعالیت‌های لرزه‌ای، برخوردها و تنش حرارتی، تغییراتی را در سطح خود ایجاد می‌کند. نقاط داغ نقشه‌برداری شده از فعالیت‌های اخیر سنگ‌ها می‌توانند به مکان‌های فرود اصلی برای مأموریت‌های آینده‌ تبدیل شوند. این ماموریت‌ها با هدف مطالعه فرآیندهای سطحی و زیرسطحی در حال وقوع در ماه انجام خواهد شد.

این به این دلیل است که درک حرکت سنگ‌ها به ارزیابی پایداری سطح نیز کمک می‌کند که برای برنامه‌ریزی زیستگاه‌ها، مریخ‌نوردها یا حتی عملیات‌ معدنی آینده بسیار مهم است. با وجود این، این مطالعه محدودیت‌هایی نیز دارد. تشخیص حرکات کوچکتر سنگ‌ها همچنان دشوار است و شرایط نوری می‌تواند بر دید الگوهای فوران مواد تأثیر بگذارد. تأیید علت دقیق هر سقوط سنگ با وجود شناسایی محرک‌های احتمالی، به اندازه‌گیری‌هایی در محل نیز نیاز دارد. دانشمندان اکنون قصد دارند نقشه‌های خود را بیشتر اصلاح کنند. آنها امید دارند که ماموریت‌های آینده ماه به طور مستقیم این مکان‌های فعال را مطالعه کنند.

این مطالعه در مجله Icarus منتشر شده است.