پایتخت اقتصادی صوری

وقتی صحبت از اقتصاد به میان می‌آید، هیچ شاخصی به اندازه تولید ناخالص داخلی (GDP) نمی‌تواند وزن واقعی یک منطقه را نشان دهد. این شاخص در حقیقت خط‌کش قدرت اقتصادی است؛ مشخص می‌کند هر استان تا چه اندازه در خلق ثروت، تولید کالا و خدمات و ایجاد ارزش افزوده نقش دارد. اگر به آمار رسمی سال ۱۳۹۹ نگاه کنیم، تصویر چندان دلگرم‌کننده نبود: هرمزگان تنها ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را در اختیار داشت؛ رقمی که استان را در جایگاه چهاردهم کشور قرار می‌داد. اما همین تصویر، ظرف مدت کوتاهی تغییر اساسی کرد. در سال ۱۴۰۱ گزارشی منتشر شد که از رشد حیرت‌انگیز ۶۳ درصدی اقتصاد هرمزگان خبر می‌داد. برای درک بهتر این جهش، کافی است محاسبه ساده‌ای انجام دهیم:

اگر سهم ۲ درصدی سال ۱۳۹۹ را مبنا قرار دهیم، افزایش ۶۳ درصدی یعنی عددی نزدیک به ۱.۲۶ واحد درصد به این سهم اضافه شده است.

به بیانی دیگر یعنی سهم هرمزگان در GDP ملی از ۲.۰٪ به حدود ۳.۲۶٪ ارتقا یافته است. این تغییر ظاهراً کوچک در درصد، در عمل به معنای ارتقای جایگاه استان در جدول اقتصادی کشور است.

بر همین اساس پیش بینی می‌شود، هرمزگان توانسته در برآوردهای جدید خود را به رتبه نهم برساند و پیش بینی می‌شود استان‌هایی باسابقه و بزرگ مانند کرمان و البرز که سال‌ها در رتبه‌های بالاتر قرار داشتند، حالا پشت سر هرمزگان قرار بگیرند. البته باید بر یک نکته کلیدی تأکید کرد: آنچه از سهم ۳.۲۶ درصدی هرمزگان گفته شد، یک برآورد تحلیلی است و نه آمار رسمی. چرا؟ چون در حال حاضر، یعنی در سال ۱۴۰۴، هنوز داده‌های جدید و تفکیک‌شده‌ای از سهم استان‌ها در GDP کشور منتشر نشده است . هرمزگان طی سال‌های اخیر مسیر صعود را آغاز کرده، اما اگر آمارها را با عینک اقتصاد توسعه بخوانیم، واقعیت روشن است: این استان هنوز در حاشیه ساختار اقتصادی ایران قرار دارد‌ و هنوز با قطب‌های اصلی اقتصاد ایران فاصله‌ای عمیق دارد.

داده‌ها گویایی این است: • تهران با ۲۳.۱ درصد از GDP ملی، در جایگاه یک ابرقطب اقتصادی ایران است. • خوزستان با ۱۴.۷ درصد، به‌عنوان مرکز ثقل انرژی و صنایع بالادستی کشور عمل می‌کند. • بوشهر با ۶.۸ درصد، به لطف سرمایه‌گذاری در زنجیره‌های نفت و گاز، عملاً دو برابر هرمزگان سهم دارد. • اصفهان (۵.۴٪) با اتکا به تنوع صنعتی و خراسان رضوی (۴.۹٪) با نقش قطب خدمات و گردشگری مذهبی، همچنان فراتر از هرمزگان ایستاده‌اند. در مقابل، سهم ۳.۲۶ درصدی هرمزگان حتی با در نظر گرفتن رشد خیره‌کننده اخیرش،نشان می‌دهد که مزیت‌های استراتژیک استان هنوز به‌طور کامل به ارزش افزوده پایدار تبدیل نشده‌اند. این همان فاصله‌ای است که اقتصاددانان آن را «شکاف بین ظرفیت و بهره‌برداری» می‌نامند .

هرمزگان؛ ضرورت عبور از شعار به اقتصادمبتنی بر عدد

آقای استاندار و مدیران محترم هرمزگان، هرچند موقعیت استراتژیک استان از بنادر بین‌المللی گرفته تا منابع نفت و گاز و ظرفیت‌های گردشگری، هویتی ویژه برای هرمزگان ساخته است، اما واقعیت‌های اقتصادی چیز دیگری می‌گویند. بر اساس آخرین برآوردها، سهم هرمزگان از تولید ناخالص داخلی کشور تنها ۳.۲۶ درصد است؛ یعنی یک‌هفتم تهران و کمتر از نصف بوشهر. این داده‌ها پیام روشنی دارند: صرفاً لقب «پایتخت اقتصادی» دادن به هرمزگان، جایگاه واقعی استان را ارتقا نمی‌دهد.

در ادبیات اقتصاد توسعه، معیار اصلی قدرت، «تولید ناخالص داخلی شهری (Urban GDP)» است؛ شاخصی که نشان می‌دهد شهرها تا چه اندازه در خلق ثروت و ارزش افزوده نقش‌آفرینند. بندرعباس و سایر شهرهای استان تنها زمانی می‌توانند خود را در تراز قطب‌های اقتصادی کشور قرار دهند که Urban GDP آن‌ها به‌طور معنادار رشد کند. برای رسیدن به این هدف، به یک استراتژی اقتصادی چندلایه نیاز است افزایش پایدار Urban GDP نه یک انتخاب، بلکه شرط بقای اقتصادی هرمزگان است. تنها با چنین رویکردی است که می‌توان استان را از رتبه‌های میانی به جایگاهی رساند که در شأن موقعیت ژئو‌اکونومیک آن باشد؛ جایگاهی که نه بر پایه شعار، بلکه بر اساس عدد، آمار و سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد ساخته شود.

روزنامه صبح ساحل