خروج از ان‌پی‌تی؛ بازدارندگی یا انزوا؟

نمایندگان مجلس و حامیان آنها پیشنهاد داده‌اند در مقابل فعال شدن مکانیسم ماشه توسط اروپا، ایران در پاسخ باید از معاهده NPT خارج شود. اما مخالفان این دیدگاه که عمدتا اصلاح‌طلبان و حامیان دولت پزشکیان هستند بر این باورند خروج از NPT نه تنها مزایایی برای ایران ندارد بلکه فشار‌های بین‌المللی و تحریم‌ها را افزایش خواهد داد و به حملات احتمالی آینده دشمنان مشروعیت می‌‌دهد. تقابل این دو دیدگاه به خوبی نشان می‌دهد هیچ وفاق و اشتراک نظری میان دوجریان سیاسی کشور در این موضوع وجود ندارد. حال با این وجود که یک جریان مجلس را در اختیار دارد و یک جریان دولت را در اختیار دارد باید بررسی کرد که کدام دیدگاه در مورد خروج از NPT به نفع مصالح ملی کشور است.

نظم نهادینه شده بین‌المللی مانع خروج است

در ابتدا باید در نظر داشت اقدامات ایران در یک فضا بین‌المللی صورت می‌گیرد که در طول‌های سده‌های اخیر قواعدی بر آن حاکم شده که جز حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود یا به عنوان یک عرف بین‌الملل نزد اغلب کشور‌ها مورد پذیرش قرار گرفته است. معاعده NPT به عنوان یکی از چارچوب‌های اساسی حقوق بین‌الملل در جهان مورد پذیرش اغلب کشور‌ها قرار گرفته است و ایران هم از ابتدا آن را پذیرفته است. از جمله مهم‌ترین کشور‌ها جهان که عضو این معاعده نیستند می‌توان از هند، پاکستان، کره شمالی و رژیم اسرائیل نام برد. چهار کشوری که سلاح اتمی دارند و در مورد برنامه هسته‌ای خود شفاف سازی نمی‌کنند. بدون شک عدم پیوستن رژیم اسرائیل به این معاعده برای ایران و کشور‌های منطقه یک تهدید امنیتی محسوب می‌شود که باید برای آن چاره اندیشی کرد. ایران همواره جز اولین کشور‌هایی بوده است که به معاهدات و سازمان‌های بین‌المللی پیوسته و نقش سازنده خود را در تامین صلح جهانی ایفا کرده است. این رویکرد با توجه به نظم نهادینه شده جهان بر اساس حقوق بین‌الملل منطقی بوده است و در ادامه نیز نباید برخلاف آن حرکت کرد. تعهدات ایران به معاعده‌ها و قوانین بین‌المللی سبب شده علیرغم فشارهای ناعادلانه کشورهای غربی، دیگر کشور‌های جهان از جمله چین و روسیه رویکرد متفاوتی داشته باشند. این کشور‌ها که از حامیان این نظم نهادینه شده به ویژه‌ در حوزه‌های تسلیحاتی و امنیتی هستند در سال‌های گذشته از حامیان برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران بوده‌اند. این حمایت‌ها باعث شده است که تاکنون اجماع جهانی علیه برنامه هسته‌ای صورت نگیرد و کشور‌های غربی و رژیم اسرائیل در این راه ناکام بمانند.اما از سوی دیگر باید در نظر داشت که ایران با عضویت در معاعده NPT بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و عدم حرکت به سوی دستیابی به سلاح اتمی را پذیرفته است. این موضوع یعنی ایران در مقابل یکی از تهدیدات امنیتی خود یعنی رژیم اسرائیل که دارای سلاح اتمی است، نمی‌تواند سلاح اتمی داشته باشد. باید توجه داشت که دستیابی رژیم اسرائیل به سلاح اتمی با حمایت آمریکا و کشور‌های غربی صورت گرفته است. در واقع آمریکا و کشور‌های با این اقدام نظم نهادینه شده جهانی که خواسته جامعه بین الملل است را نادیده گرفته‌اند. در مقابل البته چین و روسیه نیز با حمایت نسبی از کره شمالی، چالش جدی برای امنیت جهانی به وجود آورده‌اند. ایران و دیگر کشور‌های حامی صلح جهانی با استاندار‌د‌های دوگانه روبه شده‌اند. آنها اگر از معاعده NPT خارج شوند با تحریم‌های گسترده اقتصادی،مالی و تسلیحاتی مواجه می‌شوند. در مقابل اگر بخواهند به تعهدات خود عمل کنند با توجه به عدم حمایت نظامی از سوی قدرت‌های بزرگ جهانی با تهدید امنیتی مواجه می‌شوند.

خروج از NPT چه پیامد‌هایی دارد؟

اکنون ایران بر سر یک دوراهی حیاتی و سرنوشت ساز قرار دارد. کشور‌های اروپایی تهدید کرده‌اند مکانیسم ماشه فعال را خواهند کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد فعال شدن مکانیسم ماشه از لحاظ افزایش تحریم‌های اقتصادی چندان موثر نخواهد بود. آمریکا و اروپا تاکنون سنگین‌ترین تحریم‌های اقتصادی را بر ایران وضع کرده‌اند و تحریم جدیدی نیست که توسط مکانیسم ماشه فعال شود. پس از لحاظ اقتصادی در حالت اولیه تاثیر‌گذاری چندانی نخواهد داشت. اما تاثیرات ثانویه به دلیل تشدید فشار‌های سیاسی و بین‌المللی بر ایران، وضعیت اقتصادی ایران را پیچیده خواهد کرد. بدون شک خروج ایران از NPT فشار‌های سیاسی و بین‌المللی را بیشتر خواهد کرد. زیرا خروج ایران از NPT امکان هرگونه توافق را نه تنها درماه‌های پیش رو بلکه را سال‌های آینده نیز از بین‌خواهد برد.نمایندگان مجلس به دنبال آن هستند تا با خروج از NPT بازدارندگی هسته‌ای را تقویت کنند و از سوی دیگر ابزاری برای چانه زنی در مذاکرات احتمالی آینده ایجاد کنند. اما باید در نظر داشت بزرگترین مانع فعلی توافق میان ایران و غرب بی‌اعتمادی طرفین به یکدیگر است و این اقدامات فقط بی‌اعتمادی را تشدید خواهد کرد‌. همچنین باید توجه داشت در صورت خروج ایران از NPT خطر عدم حمایت روسیه و چین به عنوان دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل ایران را تهدید خواهد کرد و زمینه‌ساز اجماع جهانی علیه کشورمان خواهد. در شرایط فعلی باید همه ارکان حکومت با در پیش عقلانیت از تشدید فشار‌های سیاسی جلوگیری کنند و از اقدامات شتاب زده پرهیز کنند.

روزنامه صبح ساحل