ماشه زیر سایه دیوار چین

یک نظم جهانی چندقطبی عادلانه‌تر

سازمان همکاری شانگهای که در سال 2001 تأسیس شد، به مجمعی برای همکاری اقتصادی و امنیتی تبدیل شده است که پکن و مسکو ستون‌های اصلی آن هستند. چین و روسیه گاهی اوقات از این سازمان به عنوان جایگزینی برای اتحاد نظامی ناتو یاد کرده‌اند. اجلاس امسال اولین اجلاس از زمان بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، به کاخ سفید است. در طول سال‌ها، چین وزن اقتصادی خود را افزایش داده است، در حالی که روسیه از این مجمع برای حفظ روابط با آسیای مرکزی استفاده کرده است. جنگ روسیه در اوکراین، وابستگی مسکو به این بلوک را عمیق‌تر کرده است. پوتین روز شنبه به خبرگزاری دولتی چین، شینهوا، گفت که نشست سازمان همکاری شانگهای «به شکل‌گیری یک نظم جهانی چندقطبی عادلانه‌تر» کمک می‌کند.

این اجلاس با هدف قرار دادن چین در مرکز روابط منطقه‌ای برگزار شد و تنها چند روز قبل از رژه نظامی عظیم در پایتخت، پکن، به مناسبت ۸۰ سالگی پایان جنگ جهانی دوم برگزار گردید. از آنجایی که ادعای چین بر سر تایوان و حمله روسیه به اوکراین باعث اختلاف آن‌ها با ایالات متحده و اروپا شده است، کارشناسان می‌گویند پکن و مسکو مشتاقند از پلتفرم‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای برای جلب نظر دیگران استفاده کنند. تحلیلگران روسی گفته‌اند که جنگ اوکراین اکنون ستون اصلی روابط دوجانبه است و مسکو می‌خواهد بداند که اگر آمریکا از آن ها بخواهد که برای پایان دادن به جنگ، روسیه را تحت فشار قرار دهد، پکن چگونه پاسخ خواهد داد.

ایران در سال ۲۰۲۳ به عضویت این سازمان درآمد. اندکی پس از آن، به گروه بریکس، متشکل از اقتصادهای نوظهور بزرگ، نیز پیوست. به نظر کارشناسان «جهت‌گیری به شرق در سیاست خارجی ایران، به دنبال حرکت گسترده‌تر در نظم جهانی به سمت درجه بالاتری از چندقطبی‌گرایی بوده است». البته این نکته را باید در نظر داشت که در صورت فعال شدن اسنپ بک عضویت ایران در شانگهای لغو می‌شود، زیرا شرط عضویت در آن عدم جود تحریم‌های سازمان ملل است. از سوی دیگر این اجلاس اولین سفر نارندار مودی، نخست وزیر هند، به چین در هفت سال گذشته است و در بحبوحه تلاش‌های چین و هند برای بازسازی روابط تجاری و حل اختلافات دیرینه مرزی هیمالیا صورت گرفت. روابط تیره اخیر با واشنگتن و تحت فشار قرار گرفتن دهلی نو تحت تعرفه‌های دونالد ترامپ، دهلی نو و پکن را به هم نزدیک‌تر کرده است. سال‌هاست که آمریکا سخت تلاش کرده تا هند را به عنوان یک شریک حیاتی در منطقه جذب کند، اما اکنون ترامپ در مجموع ۵۰ درصد تعرفه بر کالاهای هندی وضع کرده است، در حالی که بنا به گزارش‌ها، مودی از نحوه‌ی اعتبار بخشیدن به «حل» تنش‌های شعله‌ور شده با پاکستان در اوایل تابستان امسال خشمگین بوده است. این بار شی نه تنها پوتین، بلکه کیم جونگ اون از کره شمالی را نیز در کنار خود خواهد داشت، این اولین باری است که رهبر این پادشاهی منزوی در یک رویداد چندجانبه با این وسعت شرکت می‌کند.

مذاکرات حاشیه‌ای اجلاس

ریشه‌های SCO به عنوان یک گروه امنیتی است، اما به طور فزاینده‌ای دارای دستور کارهای اقتصادی و ارتباطی است. در طول این اجلاس، چین برای ایجاد یک بانک توسعه SCO و ترتیبات مالی جدید برای استخراج مواد معدنی حیاتی تلاش کرد. اما جلسات دوجانبه نیز مهم خواهند بود، به ویژه جلسات بین چین و هند، چین و روسیه و روسیه و ایران.

چین و روسیه در رد اقدام اروپا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه تهران به ایران پیوستند

اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل، چین و روسیه، روز دوشنبه از ایران در رد اقدام کشورهای اروپایی برای اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران که یک دهه پیش تحت توافق هسته‌ای کاهش یافته بود، حمایت کردند. در نامه‌ای که توسط وزرای امور خارجه چین، روسیه و ایران امضا شده است، آمده است که اقدام بریتانیا، فرانسه و آلمان برای بازگرداندن خودکار تحریم‌ها تحت عنوان «مکانیسم ماشه» «از نظر قانونی و رویه‌ای دارای نقص» است.

رهبران کشورهای عضو، توافقاتی را در زمینه‌های مختلف از جمله ایجاد یک مرکز جامع برای مقابله با تهدیدات امنیتی، ایجاد یک مرکز مبارزه با مواد مخدر، تصویب یک استراتژی 10 ساله، گسترش همکاری در علم و فناوری، ارتقای تجارت چندجانبه و همچنین ابتکارات مشترک در زمینه هوش مصنوعی و صنعت سبز تأیید کردند. این رهبران 24 سند را برای تقویت همکاری در زمینه‌های امنیتی، اقتصادی و تبادلات فرهنگی تصویب کردند. در بیانیه پایانی، حملات نظامی آمریکا و اسرائیل علیه ایران در ژوئن 2025 به شدت محکوم شد. در این بیانیه تأکید شد که هدف قرار دادن زیرساخت‌های غیرنظامی، از جمله تأسیسات انرژی هسته‌ای، که منجر به تلفات غیرنظامیان شد، نقض آشکار منشور سازمان ملل و قوانین بین‌المللی است و امنیت منطقه‌ای و جهانی را تضعیف می‌کند. رهبران تأکید کردند که ایمنی فیزیکی تأسیسات هسته‌ای باید تحت هر شرایطی تضمین شود و تأکید کردند که دیپلماسی و گفتگو همچنان تنها راه عملی برای حل اختلافات فعلی است.

کشورهای عضو همچنین بر لزوم اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تأکید کردند و هشدار دادند که هرگونه تفسیر خودسرانه از این قطعنامه، اعتبار شورا را تضعیف می‌کند. آن‌ها خواستار از سرگیری گفتگوی سازنده بین طرف‌های ذی‌ربط برای جلوگیری از تشدید بیشتر تنش شدند.

اجلاس چین «محور تحول» نامیده شده است

برخی اجلاس شانگهای را «محور تحول» نامیده‌اند و وقتی به لیست مهمانان نگاه می‌کنید، تقریباً درست به نظر می‌رسد؛ اجلاس امسال، فهرست مهمانانی از رهبران کشورهایی از جمله روسیه، ایران، هند، پاکستان، میانمار، بلاروس، ترکیه و کره شمالی را در خود جای داده بود.این آغاز یک هفته بسیار بزرگ برای چین است و به وضوح می‌توان دید که آن‌ها می‌دانند جهان نظاره‌گر است. در بحبوحه دوران متزلزل نظم جهانی، در حالی که جنگ‌ها شعله‌ور می‌شوند و هنجارهای بین‌المللی که قبلاً مورد اعتماد بودند، زیر سوال می‌روند، چین در حال انجام یک بازی دیپلماتیک حساب‌شده است. در واقع، در زمانی که آمریکای دونالد ترامپ به طور فزاینده‌ای یکجانبه‌گرا به نظر می‌رسد، متحدان سنتی نادیده گرفته می‌شوند یا با اعمال تعرفه‌ها آن‌ها را بیگانه قلمداد می¬کنند، چین توانایی خود را برای تشکیل جلسه، توانایی خود برای رهبری و تمایل آشکار خود برای ایجاد یک نظم جهانی جدید پیرامون مضامین کاملاً ضد آمریکایی به نمایش می‌گذارد. در ظاهر، این یک مجمع امنیتی است که در ابتدا تنها با تعداد انگشت‌شماری از همسایگان نزدیک چین برای بحث در مورد اختلافات مرزی تأسیس شد. اما به شبکه‌ای از حدود ۲۶ کشور از آسیا، اروپا و آفریقا تبدیل شده است که ۴۳٪ از جمعیت جهان و ۲۳٪ از تولید ناخالص داخلی آن را پوشش می‌دهد. اگرچه آن‌ها به هیچ نوع پیمان دفاعی متقابلی متعهد نیستند و بعید است که هیچ پیمان یا توافق بزرگی وجود داشته باشد، اما بدون شک این چشم‌انداز چشمگیر و کاملاً طراحی شده برای ترساندن کسانی خواهد بود که از غرب به آن نگاه می‌کنند.آن‌ها شاهد رژه ده‌ها هزار سرباز در کنار تسلیحات «نسل چهارم» خواهند بود که برخی از آن‌ها برای اولین بار به عموم رونمایی می‌شوند.این یک راه مناسب برای پایان دادن به یک هفته نمادگرایی آشکار خواهد بود. قدرت آتش چین بله، اما قدرت سیاسی آن نیز همینطور. قدرت وفاداری‌هایش، قدرت اقتصادش و قدرت ارائه جایگزین‌ها در زمانی که آمریکا به طور فزاینده‌ای غیرقابل پیش‌بینی است.تنها سوال این است که بقیه جهان تا چه حد این را درک می‌کنند!؟

روزنامه صبح ساحل