کش و قوس‌های ایران و قدرت‌های اروپایی در مذاکرات هسته‌ای

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، گفته است که تهران در روز سه شنبه به سه قدرت برتر اروپا هشدار داده است که اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه این کشور عواقبی خواهد داشت، زیرا مقامات ارشد برای بحث در مورد تمدید بازرسی‌های هسته‌ای در ایران برای جلوگیری از «مکانیسم بازگشت» تحریم‌های اقتصادی پس از لغو آنها تحت توافق قبلی ۲۰۱۵، دیدار کردند.طبق مفاد برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) سال ۲۰۱۵، ایران در ازای لغو برخی از تحریم‌های غربی، متعهد به بازرسی‌های منظم از برنامه انرژی هسته‌ای خود شد. توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، زمانی که دونالد ترامپ، در دوره اول ریاست جمهوری خود، به طور یکجانبه ایالات متحده را از آن خارج کرد و تحریم‌های فلج‌کننده‌ای را علیه ایران اعمال کرد، از بین رفت. حال سه کشور اروپایی (E3) که از طرف‌های توافق هسته‌ای حاصل از میانجیگری باراک اوباما، رئیس جمهور وقت آمریکا هستند، تهدید کرده‌اند که در پاسخ به اقدام ایران برای توقف بازرسی‌ها، تا پایان ماه اوت «مکانیسم بازگشت تحریم‌ها» را فعال خواهند کرد. چرا که فرصت فعال‌سازی این مکانیسم در ماه اکتبر بسته می‌شود و پس از آن تحریم‌های سازمان ملل به طور دائم لغو خواهند شد. تهران هشدار داده است که در صورت بازگشت تحریم‌ها، «پاسخ سختی» خواهد داد.

بازرسان هسته‌ای

رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ۲۶ آگوست گفت که به آنها اجازه ورود به کشور داده شده است، اگرچه هیچ توافقی در مورد آنچه که آنها واقعاً مجاز به انجام آن در آنجا خواهند بود یا اینکه آیا به تأسیسات هسته‌ای دسترسی خواهند داشت یا خیر، وجود ندارد.بر اساس اطلاعات به دست آمده توسط خبرگزاری آلمانی دی‌پی‌ای، تیمی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در ابتدا به نیروگاه هسته‌ای بوشهر که هدف حملات اسرائیل نبود، اعزام شده است و نه به تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم آسیب‌دیده در نطنز و فردو. البته تأسیسات غنی‌سازی ایران پس از بمباران توسط ایالات متحده به شدت آسیب دیده یا تخریب شده‌اند، ایران از زمان حمله اسرائیل، به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه دسترسی به تاسیسات غنی سازی خود را نداده است و استدلال می‌کند که برای بازرسان امن نیست.سه کشور اروپایی پیشنهاد داده‌اند که در صورت از سرگیری کامل بازرسی‌های سازمان ملل توسط ایران - که همچنین به دنبال پاسخگویی به ذخایر عظیم اورانیوم غنی‌شده ایران است که از زمان حملات تأیید نشده است - و مذاکره با ایالات متحده، بازگشت سریع تحریم‌ها را تا شش ماه به تعویق بیندازند تا مذاکرات جدی را ممکن سازند.طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران اورانیوم را تا ۶۰ درصد خلوص شکافت‌پذیر غنی‌سازی کرده است، که فاصله کمی با تقریباً ۹۰ درصد خلوص تسلیحاتی دارد و پیش از شروع حملات اسرائیل در ۱۳ ژوئن، مواد غنی‌شده کافی تا آن سطح را، در صورت پالایش بیشتر، برای شش سلاح هسته‌ای داشته است.با این حال، تولید واقعی سلاح زمان بیشتری می‌برد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده است که اگرچه نمی‌تواند تضمین کند که برنامه هسته‌ای تهران کاملاً صلح‌آمیز است، اما هیچ نشانه‌ای معتبر از یک پروژه تسلیحاتی هماهنگ در جمهوری اسلامی ندارد. نگرانی اروپایی‌ها در مورد برنامه هسته‌ای ایران، از زمانی که تهران پس از جنگ 12 روزه تمام همکاری‌های خود را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل، قطع کرد، افزایش یافته است.روند سازمان ملل ۳۰ روز طول می‌کشد تا تحریم‌هایی که بخش‌های مالی، بانکی، هیدروکربنی و دفاعی ایران را پوشش می‌دهد، بازگردانده شوند. غرب می‌گوید پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران فراتر از نیازهای غیرنظامی است، در حالی که تهران بارها انکارکرده است که به دنبال سلاح هسته‌ای می باشد.

شرایط اروپا برای فعال نکردن مکانیسم ماشه

یک دیپلمات گفت که تلاش‌ها برای یافتن راه‌حلی پیش از ضرب‌الاجل سه کشور اروپایی در پایان این ماه برای فعال کردن مکانیسم موسوم به «بازگشت سریع» توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران، در مورد آنچه که این کشورها عدم پایبندی ایران به توافق دانسته‌اند، ادامه خواهد یافت.بازگشت سریع به معنای بازگشت به تحریم‌های گسترده سازمان ملل است که قبل از توافق وجود داشت، از جمله تحریم تسلیحات متعارف، محدودیت‌های توسعه موشک‌های بالستیک، مسدود کردن دارایی‌ها، ممنوعیت سفر و ممنوعیت تولید فناوری مرتبط با هسته‌ای. در صورت عدم پایبندی ایران به الزامات، هر یک از طرفین می‌توانند به بند بازگشت سریع تحریم‌ها در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران استناد کنند. هدف از آن، اعمال سریع تمام تحریم‌های پیش از توافق بدون وتوی اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل، از جمله روسیه و چین است.روز یکشنبه، روسیه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای به تعویق انداختن انقضا تا بهار آینده پیشنهاد کرد. دمیتری پولیانسکی، معاون سفیر روسیه در سازمان ملل، روز سه‌شنبه گفت که نسخه دوم این پیشنهاد در شورای امنیت در حال گردش است و توسط چین، یکی دیگر از طرفین اولیه توافق هسته‌ای با ایران، که با نام برجام نیز شناخته می‌شود، حمایت می‌شود. با این حال، بعید است که تلاش روسیه از حمایت کافی در شورای 15 عضوی برای تصویب برخوردار شود، زیرا فاقد ذکر صریح شرایط تعیین شده توسط کشورهای اروپایی برای ایران است.ایران معتقد است که هیچ مبنای قانونی برای کشورهای اروپایی در جهت اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل از طریق مکانیسم ماشه وجود ندارد و ادعا دارد که آنها پس از خروج رئیس جمهور دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای 2015 ایران در سال 2018، از پایبندی به توافق هسته‌ای 2015 ایران خودداری کردند.یکی از مقامات E3 گفت: «ما خواهیم دید که آیا ایرانی‌ها در مورد تمدید قابل اعتماد هستند یا اینکه ما را سر کار می‌گذارند. ما می‌خواهیم ببینیم که آیا آنها در مورد شرایطی که ما برای تمدید تعیین کرده‌ایم، پیشرفتی داشته‌اند یا خیر»!این شرایط عبارتند از از سرگیری بازرسی‌ها، از جمله حسابرسی از ذخایر عظیم اورانیوم غنی‌شده ایران، و مشارکت در دیپلماسی، از جمله با ایالات متحده. می باشد، در این بین ایران بارها مذاکرات مستقیم با واشنگتن را رد کرده است. البته یک دیپلمات گفت که ایران در طی جلسه ۲۶ آگوست با سه کشور اروپایی، نشانه‌هایی از آمادگی برای از سرگیری مذاکرات با آمریکا نشان داده است.

یک منبع ایرانی گفت که ایران این کار را تنها «در صورتی انجام خواهد داد که واشنگتن تضمین کند که در طول مذاکرات هیچ حمله (نظامی) صورت نخواهد گرفت». چراکه ایران و آمریکا قبل از ژوئن چندین دور مذاکره برگزار کرده بودند و در جریان مذاکرات ایران مورد حمله اسرائیل و سپس آمریکا قرار گرفت که این امر اعتماد این کشور را از بین برد؛ لذا به دنبال داشتن تضمینی برای جلوگیری از تکرار این رفتار می باشد.

اسرائیل و ایالات متحده گفته‌اند که حمله به سایت‌های غنی‌سازی اورانیوم ایران ضروری بوده است، زیرا این کشور به سرعت در حال پیشرفت به سمت توانایی تولید سلاح هسته‌ای بوده است!!! در حالی که تهران هرگونه قصدی برای توسعه بمب اتمی را بارها انکار کرده است. این مکانیسم به تحریم‌های قدیمی سازمان ملل مانند تحریم تسلیحاتی و اقدامات تنبیهی علیه افراد و سازمان‌های ایرانی اجازه می‌دهد تا اجرایی شوند.

به نظر می‌رسد که مذاکرات هسته‌ای روز سه‌شنبه در ژنو بین نمایندگان دولت‌های تهران، برلین، لندن و پاریس، نتوانسته است قدرت‌های اروپایی سه کشور اروپایی را راضی کند.