زخم باز اسکله

خاطرات تلخ

در این مدت، بسیاری از بازماندگان حادثه هنوز با خاطرات هولناک آن روز زندگی می‌کنند. روایت‌هایشان پر از درد، اما در عین‌حال همراه با نقدها و پیشنهادهایی است که اگر شنیده نشود، شاید فاجعه‌ای مشابه دوباره تکرار شود. یکی از کارکنان شرکت‌ها حادثه را «تجربه‌ای فراموش‌نشدنی و فاجعه‌ای ناشی از مدیریت ضعیف ایمنی» توصیف می‌کند. به گفته مهدی، اگر اصول اولیه HSE، استاندارد چیدمان کانتینرها و مسیرهای دسترسی امداد رعایت می‌شد، شدت حادثه و میزان خسارات انسانی و مالی تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کرد. وی از لحظه‌های هولناک انفجار و آتش‌سوزی در محوطه می‌گوید، حادثه‌ای که نه‌تنها کانکس محل استقرار او و همکارانش را به تلی از آهن مچاله بدل کرد، بلکه خاطره‌ای تلخ و ماندگار از ضعف مدیریت ایمنی و دشواری امدادرسانی در این بندر به‌جا گذاشت.

جوان ۳۵ ساله‌ای که یکی از کارکنان شرکت‌های مستقر در اداره بندرشهید رجایی است آن روز را چنین روایت می‌کند: «آن روز در محوطه با چند نفر از همکارانم پس از اتمام کار، به درون کانکس رفتیم که پس از استراحتی کوتاه، ادامه پروژه را انجام دهیم. کانکس در فاصله‌ای حدود ۴۰۰ متری از محل انفجار قرار داشت. هنوز لحظاتی از نشستن ما نگذشته بود که ناگهان صدای مهیبی همه‌جا را لرزاند. انگار زمین و آسمان یکی شد، دیوارهای کانکس مچاله شد و درها قفل شدند. ۴ نفر بودیم، داخل گیر افتادیم. نفس کشیدن سخت بود. به سختی درب را باز کردیم. صحنه‌ای وحشتناک جلوی چشممان بود، آدم‌های زخمی روی زمین، صدای فریاد از هر طرف، دود غلیظی که هوا را پرکرده بود». وی دست‌هایش را نشان می‌دهد و می‌گوید:«شیشه‌های خردشده فرورفته بود توی دستم، خونریزی داشتم. هنوز جای زخم‌ها هست. دوستانم هم زخمی شدند. تکه‌های داغ کانتینر، بعضی یک متر و نیم، بعضی بزرگ‌تر، مثل باران از آسمان می‌ریخت. آن‌قدر داغ بودند که وقتی به زمین می‌خوردند دود بلند می‌شد. حتی راننده‌های خودروهای سنگین که می‌خواستند کانتینرها را تکان بدهند، نمی‌توانستند ماشین‌ها را خارج کنند. همه‌چیز قفل‌شده بود، امدادرسانی هم به‌سختی انجام می‌شد.»

این پرسنل می گوید که بعد از چند دقیقه از محل فرار کرده، اما دوباره برگشته تا مدارکش را از ماشین بردارد: «ماشینم در پارکینگ بیرونی اسکله پارک بود. شیشه‌ها همه شکسته، سقف ماشین له‌شده بود.» این جوان ادامه می دهد که مشکل فقط حادثه آن روز نبود، بلکه ساختارها و مدیریت ضعیف بستر وقوع چنین فجایعی است؛ انباشت کانتینرها و مسیرهای مسدود. «اگر کانتینرها کمتر دپو می‌شدند و مسیرهای عبور خودروهای امدادی بازمی‌ماند، آتش‌نشانی سریع‌تر عمل می‌کرد. آن روز آتش‌نشانان مجبور بودند از پشت کانتینرهای فشرده آب‌پاشی کنند. درحالی‌که اگر اطراف محوطه حداقل دو متر فاصله خالی می‌گذاشتند، امکان مهار سریع‌تر وجود داشت.»

کانکس‌های ناایمن

یکی دیگر از کارکنان شرکت‌های مستقر در این اداره بندر در گفت‌وگو با صبح ساحل پرده از ضعف‌ها و مشکلاتی برداشت که به گفته وی، در شکل‌گیری ابعاد مختلف حادثه انفجار و آتش‌سوزی نقش مستقیم داشتند.به گفته این مرد جوان، بخش زیادی از تلفات به دلیل استفاده از کانکس‌ها در محیط صنعتی بود:«خیلی از نفرات در کانکس‌های اداری مستقر بودند که در جریان حادثه جان خود را از دست دادند. استفاده از کانکس در محیط‌های صنعتی باید ممنوع شود و به‌جای ساختمان اداری احداث شود که در برابر اتفاقات این چینی مداوم‌تر است، اما متأسفانه سازمان بنادر نه‌تنها این موضوع را جدی نگرفته، بلکه در مبادی ورودی و محوطه‌ها همچنان کانکس‌های پیش‌ساخته نصب می‌کنند و برای آن‌ها فضای جدید ایجاد می‌شود.»

مسیرهای دسترسی نامنظم و خطرساز

وی به بی‌نظمی و ضعف طراحی مسیرهای ورودی و خروجی اسکله اشاره کرد: «ورودی اصلی اسکله شهید رجایی بسته‌شده و به‌جای آن‌یک مسیر فرعی ایجاد کرده‌اند. پلی که کنار سینا قرار دارد هم احتمال دارد مقاومت لازم را نداشته باشد و هر روز تحت‌فشار تردد آسیب بیشتری می‌بیند. در روز حادثه همین مسیرهای محدود و بسته باعث ازدحام، شلوغی و تأخیر در خروج نفرات شد.اگر پدافند غیرعامل داریم، چرا توجهی به این موضوع نمی‌شود؟ چرا باید فقط از یک پل استفاده کنیم؟

این تصمیم‌ها هیچ تدبیر و دوراندیشی ندارد.»

این کارمند موضوع آموزش را یکی از حلقه‌های گمشده ایمنی در بندر دانست: «زمانی که آموزش‌های ایمنی سازمان بنادر برون‌سپاری شد و به ۴ یا ۵ شرکت خصوصی واگذار گردید، اثربخشی آموزشی عملاً از بین رفت. نه نظارت درستی هست و نه کیفیتی. نتیجه این شد که کارکنان در شرایط بحرانی نمی‌دانند چه‌کار کنند و همین باعث بالا رفتن تلفات شد.»

نبود پاسخگویی و اقدام اصلاحی

به گفته این کارمند، هنوز هیچ‌کس پاسخ روشنی درباره دلایل وقوع حادثه نداده است:«بعد از فاجعه هیچ اقدام اصلاحی تعریف نشد. مسیرها همان است، کانکس‌ها همان‌جا هستند، و بازهم بی‌توجهی ادامه دارد. قرار بود کارگروهی تشکیل شود تا راهکار بدهد ،اما تا امروز نتیجه‌ای ندیدیم.»

وی همچنین به وضعیت نامناسب ساختمان‌های قدیمی بندر اشاره کرد: «ساختمان اداره بندر در حادثه تخریب شد اما هیچ اقدامی برای بازسازی آن نمی‌بینم. فقط سالن خدمات را بازسازی کرده‌اند. بازسازی مراکز اصلی و قدیمی در اولویت نیست، همه‌چیز به تأخیر افتاده است.»

ورود دستگاه قضایی بدون تشکیل پرونده

دادستان مرکز استان هرمزگان، در گفتگو با صبح ساحل این را بیان داشت که دستگاه قضایی در چند محور به موضوع انفجار بندر شهید رجایی ورود کرده است.

به گفته عارف اکبری، دیه جان‌باختگان که به‌طور کامل پرداخت‌شده و تنها برخی خانواده‌ها هنوز برای دریافت آن اقدام نکرده‌اند، خسارت خودروهای آسیب‌دیده که اکثراً پرداخت‌شده است، دیه مصدومان که پس از قطعی شدن نظریه پزشکی قانونی پرداخت گردیده است و خسارات تجار که با برگزاری جلسات متعدد در استانداری و دستگاه قضا در حال پرداخت است. وی افزود:«نکته مهم این است که تمامی این اقدامات بدون تشکیل حتی یک پرونده و خارج از فرایند دادرسی انجام‌شده است.»

سؤال بی‌پاسخ

چهار ماه پس از انفجار بندر شهید رجایی، فاجعه هنوز در خاطره‌ها زنده است و ضعف مدیریت ایمنی و زیرساخت‌ها همچنان به چشم می‌آید. وعده‌ها برای حمایت از خانواده‌ها و مصدومان، بدون اصلاحات اساسی در ساختارها، نمی‌تواند مانع تکرار چنین حوادثی شود.استاندار هرمزگان در جلسه مطبوعاتی خود در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره این حادثه اعلام کرد: «هنوز محتوای کانتینر حادثه‌ساز مشخص نشده و دلیل دقیق وقوع انفجار توسط دولت منتشرنشده است.» وی افزود: «در جلسه هیئت دولت مصوب شد برای هر یک از خانواده‌های جان‌باختگان یک واحد مسکونی کارمندی ساخته شود و کارگروه بررسی ابعاد مختلف حادثه تشکیل‌شده است. اعلام نهایی گزارش بر عهده سطح ملی است و به دلیل ملاحظات امنیتی، در زمان مقتضی اطلاع‌رسانی خواهد شد.»

روزنامه صبح ساحل