واگرایی درآمد و هزینه

لازم به ذکر است که در سال 1403متوسط هزینه‌خالص ماهانه یک خانوار شهری و یک خانوار روستایی به ترتیب 22میلیون و 400 هزار تومان و 12 میلیون و 83 هزار تومان بوده است. علی‌رغم آن که درآمد نسبت به سال قبل از آن ۳۰درصد رشد اسمی داشته؛ اما پس از تعدیل با نرخ تورم ۱.۴درصد کاهش واقعی را تجربه کرده است. همچنین داده‌ها بیانگر واگرایی میان درآمد و هزینه خانوار از اوایل دهه۱۳۹۰ است. اگرچه گزارش‌ها درآمد را بالاتر از هزینه نشان می‌دهد؛ اما این موضوع می‌تواند ناشی از بیش‌برآورد درآمد یا ذخیره‌سازی در سایه نااطمینانی‌های اقتصادی باشد. گفتنی است؛ طبق داده‌های این گزارش هر خانوار توانایی ذخیره حدود 4میلیون 644هزار تومان در ماه را داشته است اما یک مقایسه ساده نشان می‌دهد که این آمار با واقعیت همخوانی زیادی ندارد. چراکه حداقل حقوق یک کارگر 11میلیون تومان بوده است. در این صورت اگر میانگین هزینه 16میلیون و 991هزار تومان را در نظر بگیریم؛ یعنی کارگران حداقل در پایان ماه با حدود 6میلیون تومان کسری روبه‌رو بوده است.

تغییرات درآمدی خانوارها طی سال‌های گذشته

بررسی‌ها نشان می‌دهد، یک تغییر آماری مهم، در روند سری زمانی درآمدها و هزینه‌های خانوار از سال‌های دهه1390، قابل مشاهده است. از سال 1393 به بعد، درآمدهای خانوار، اعم از شهری و روستایی از هزینه‌های خانوار بیشتر ثبت شده‌اند. این وضعیت تا سال‌ها دهه1400 نیز، ادامه پیدا کرده است و اکنون، درآمدهای اعلامی برای خانوارهای شهری، 25.9درصد و درآمدهای اعلامی برای خانوارهای روستایی 42.8درصد از هزینه‌ها بیشتر هستند. حال اگر داده های مربوط به درآمد و هزینه خانوار را بدون تعدیل با نرخ تورم در نظر بگیریم باید گفت که در سال ۱۴۰۲ درآمد خانوار‌ها ۲۵۶.۹ میلیون تومان و هزینه‌ها ۲۰۶ میلیون تومان بودند؛ یعنی مازاد درآمد به ۵۰.۹ میلیون تومان رسید. این رقم نسبت به سال قبل ۲۱.۱ میلیون تومان بیشتر بوده است و نشان دهنده رشد درآمد‌ها نسبت به رشد هزینه‌ها است. نسبت درآمد به هزینه در این سال معادل ۱.۲۵ برابر بود. نیز در سال ۱۴۰۳ درآمد خانوار‌ها به ۳۴۳.۱ میلیون تومان و هزینه‌ها به ۲۶۹.۳ میلیون تومان رسیدند. لذا مازاد درآمد خانوار‌ها در این سال ۷۳.۸ میلیون تومان شد که نسبت به سال قبل ۲۲.۹ میلیون تومان افزایش داشت. نسبت درآمد به هزینه در این سال حدود ۱.۲۷ برابر بوده است. این بدان معناست که در پایان دوره، هر یک میلیون تومان هزینه با ۱.۲۷ میلیون تومان درآمد پوشش داده شده است. اما خوب می‌دانیم که این محاسبات فقط روی کاغذ صحیح هستند و زمانی که رشد سالانه تورم را به آن اضافه کنیم متوجه واگرایی موجود می‌شویم که مفصل به آن پرداخته شد.

مهمترین داده‌های آمارگیری هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار

طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوار با قدمتی بیش از 50 سال از مهم‌ترین طرح‌های آماری مركز آمار ایران است. هدف كلی این طرح، برآورد متوسط هزینه‌ها و درآمد یک خانوار شهری و یک خانوار روستایی در سطح کشور و استان‌ها است.

در سال 1403 تعداد خانوارهای آمارگیری‌شده در این طرح 19347 خانوار نمونه در نقاط شهری و 18158 خانوار نمونه در نقاط روستایی كشور بوده است.

نگاهی به اهم نتایج طرح درسال 1403 در مناطق شهری نشان می‌دهد كه:

•متوسط هزینه‌ی كل خالص سالانه‌ی یک خانوار شهری 2,693,478 هزار ریال بوده است كه نسبت به رقم مشابه در سال قبل 30.4 درصد افزایش نشان می دهد. از هزینه‌ كل سالانه‌ی خانوار شهری 636,960 هزار ریال با سهم 23.6 درصد مربوط به هزینه‌های خوراكی و دخانی و 2,056,518 هزار ریال با سهم 76.4 درصد مربوط به هزینه‌های غیرخوراكی بوده است. در بین هزینه‌‌های خوراكی و دخانی، بیشترین سهم مربوط به هزینه‌ گوشت با سهم 24.4 درصد و در بین هزینه‌های غیرخوراكی بیشترین سهم با 57.2 درصد مربوط به هزینه مسكن، سوخت و روشنایی بوده است.

•متوسط درآمد اظهار شده‌ سالانه‌ یک خانوار شهری 3,431,639 هزار ریال بوده است كه نسبت به سال قبل، 33.6 درصد افزایش داشته است. بر این اساس در سال 1403 رشد متوسط درامد سالانه خانوارهای شهری بیشتر از رشد متوسط هزینه كل سالانه است. منابع تامین درآمد خانوارهای شهری نشان می‌دهد كه 30.5 درصد درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری، 16.6درصد از مشاغل آزاد كشاورزی و غیركشاورزی و 52.9 درصد از محل درآمدهای غیرشغلی خانوار تأمین شده‌‌ است.

•بررسی متوسط هزینه كل سالانه یک خانوار شهری نشان می‌دهد كه استان تهران با 3,951,409 هزار ریال بیشترین و استان سمنان با 1,532,469 هزار ریال كمترین هزینه را در سال 1403 داشته‌اند. همچنین استان تهران با 4,931,784 هزار ریال بیشترین و استان ایلام با 2,144,235 هزار ریال كمترین متوسط درآمد سالانه یک خانوار شهری را در سال 1403 به خود اختصاص داده است.

مسکن بلای جان خانوار

بر اساس نمودار‌های منتشر شده در این گزارش، سهم مسکن به همراه سوخت و روشنایی در سبد هزینه خانوار‌های شهری کشور43.7درصد است، این در حالی است که سال1402 این بخش حدود ۴۲.۴درصد بوده است. گفتنی است؛ بررسی آمارهای مربوط به سال‌های اخیر نیز نمایانگر افزایش تدریجی سهم هزینه‌های مسکن از هزینه‌های خانوار است همچنین گزارش‌های مرکز آمار از تورم نیز نشان می‌دهد؛ در اغلب ماه‌های سال، تورم مسکن، مهم‌ترین محرک تورم بوده است. بعد از مسکن، سهم هزینه خوراکی‌ها حدود 23.6درصد است، در حالی که در سال1402 این بخش ۲۴.۹درصد بوده است. یعنی با افزایش سهم مسکن در سبد هزینه خانوار بخش خوراکی کاهش یافته است.

روزنامه صبح ساحل