پروپاگاندای سیاه

سناریو اول: با مردم عادی کاری نداریم

هاشمی زاده با بیان اینکه قطعا یکی از ابزارهای جنگ‌های معاصر و همه‌ی فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی معاصر سو استفاده از قدرت نرم رسانه‌ها و بهره گیری از ضریب نفوذ رسانه در بین آحاد اجتماعی و مخاطبان است، گفت: در همین چند روزی که مورد تهاجم اسراییل بودیم جدا از حملات مداوم هوایی و پهبادی، نفوذ جاسوس‌ها و عوامل انسانی آن‌ها در شهرهای ما، کانال‌های فارسی زبان که رسما متعلق به اسراییل و عوامل اسراییل بودند با بزرگنمایی، اغراق و ادبیات فریب عملیات روانی را پیش می‌بردند. به عنوان مثال طرح این مهم که «ما با شما کاری نداریم و طرف حساب ما نظام سیاسی و حکمرانی ایران است» یکی از سناریوهایشان بود در حالی که دیدیم در بسیاری از بمب‌باران‌ها افرادی که شهید شدند مردم عادی، زندانی یا کودک بودند یا برای ترور یک دانشمند که کل خانواده او را مورد هدف قرار دادند.

این استاد دانشگاه افزود: آن‌ها تکنیک‌های مختلفی که در دنیای رسانه شناخته شده را برای عملیات‌های روانی و جنگ نرم استفاده کردند. تلویزیون‌هایی مثل ایران اینترنشنال به شکلی ذوق زده و اغراقی پالس‌های وحشت و اضطرابی می‌فرستادند با گزاره‌هایی چون تهران را خالی کنید؛ فلان منطقه را خالی کنید. در برخی مناطق مردم شهر را ترک کردند که کار عاقلانه‌ای است اینکه در معرض خطر نباشند هدف دشمن، بهم ریختن نظام اجتماعی ایران با عملیات روانی بود که بدست نیامد.

سناریو دوم: اعتراض و جنگ داخلی

هاشمی زاده به ایجاد دو قطبی سازی اشاره و عنوان کرد: به‌شدت به دنبال تحریک جامعه برای اعتراض و کشاندن مردم به خیابان بودند به گونه‌ای که شخص نخست وزیر اسراییل صراحتا بیان کرد که دنبال موضوعات این شکلی‌اند.

وی با بیان اینکه در زمان جنگ اثرات پیاده‌سازی این سناریوها بر جامعه قابل ارزیابی نیست، گفت: متاسفانه یک رویکردی که وجود دارد این است که مسئولین ما در دست‌ترین کاری که در این مواقع انجام می‌دهند، قطع اینترنت است یا پهنای باند را از بین می‌برند. این عمل به شدت، آنچه دشمن سعی در القا آن داشته است را باورپذیر می‌کند. وقتی راه‌ها را ببندی تا رسانه‌ها و خبرنگاران خودی در آنجا حضور نداشته باشند که بتوانند فضا را ببینند و حس و حال فضا را القا کنند، دشمن می‌تواند از همین برای بزرگنمایی آنچه که اتفاق افتاده است، برای به‌راه انداختن جنگ تبلیغاتی به نفع خودش و یک پروپاگاندای سیاه استفاده می‌کند. دشمن و رسانه‌هایی که وابسته به آن‌ها هستند از ترکیبی از جعل اخبار و روایت، فضاسازی‌های کاذب استفاده می‌کردند برای اینکه روحیه مردم را تضعیف تا پشت نیروهای نظامی را خالی کنند.

سناریو سوم: القای قحطی

استاد هاشمی زاده تاکید کرد: برعکس تمام تلقی‌ها و تقلاهای دشمن و رسانه‎های وابسته به آن تا صف‌های طولانی تشکیل شود برای آب، غذا، نان و روغن، شهر به‌هم بریزد و فروشگاه‌ها غارت شود، اتفاق نیفتاد. مردم بسیار باخردانه، بزرگوارانه و پخته عمل کردند. آن‌ها از همه تکنیک‌هایی که در این مواقع وجود دارد و در اصول ارتباطات اجتماعی و روانشناسی ارتباطات شناخته شده، استفاده کردند از پیام‌ها، تماس و انواع و اقسام مسیرها تا جو اجتماعی را بهم بریزند؛ خواسته‌شان همین بود.

با توجه به پختگی که از درون جامعه نشات گرفت و ربطی به سازمان و جایی نداشت این پروژه شکست خورد. یکی از دلایلش این است که ایرانی‌ها با هر مشی، روش و گرایشی، وقتی دشمن به آن‌ها حمله کند آن هم یک دشمن کثیف مثل اسراییل، در کنار هم قرار می‌گیرند. شاهد بودیم حتی افرادی خارج از کشور حمایت کردند و یک همگرایی ملی اتفاق افتاد که نقش همه توطئه‌های رسانه‌ای را ملغی کرد. در شهرهای مختلف مردم خودجوش خانه‌شان را در اختیار یکدیگر قرار دادند.عده‌ای کارهای سیار مکانیکی و تعویض وسایل ماشین مردم را به عهده گرفتند. هرکس سعی می‌کرد به گونه‌ای به هم وطنانش کمکی برساند که بسیار نقطه ارزشمندی از همبستگی ملت بود؛ کانونی به نام ایران همه را متحد کرده بود.

صدا و سیمای شکست خورده

وی درباره عملکرد رسانه ملی گفت: صدا و سیما در هر شرایطی امتیاز منفی را می‌گیرد. صدا و سیما نه کاررسانه‌ای را بلد است و نه هیچ وقت تلاش کرده خودش را اصلاح کند. اینکه ما رادیو و تلویزیون را تبدیل کنیم به کف خیابان و یک عده مشخص را بیاوریم که گرایش‌های سیاسی خاص دارند، حرف‌های تکراری و شعاری بزنند یا رجز بخوانند مشکلی از مردم حل نمی‌کند. حتی روحیه بخش هم نیست و بیشتر آزاردهنده است.

هاشمی زاده با بیان اینکه در فضای مجازی، کاربرانی که تولید محتوا می‌کردند، آن‌هایی که به اینترنت دسترسی داشتند و در تلاش بودند اطلاع رسانی به جا و به هنگام انجام دهند برای اینکه فضا را از دست دشمن خارج کنند اثرگذار ظاهر شدند، افزود: مردم تشنه بودند که اخبار را بشنوند. در حوزه رسانه‌های مستقل مثل روزنامه‌ها و فضای مجازی، عملکرد نسبتا بهتری داشتند. برخی فقط سمت شعار، تبلیغ و رجزخوانی نرفتند بلکه تحلیل کردند که همان مورد توجه مردم قرار گرفت. این استاد دانشگاه اذعان کرد: متاسفانه تنها راهکاری که مسئولین ما در این مواقع بلد هستند قطع اینترنت و ارتباط بوده است. فکر می‌کنند اینگونه مدیریت می‌شود. الان دوره‌ای نیست که مردم رسانه نداشته باشند؛ وقتی رسانه نباشد سراغ شبکه‌های ماهواره‌ای می‌روند و دو-سه شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان داریم که همگی در راستای منافع و سیاست‌گذاری‌های پدیدآورندگان خودشان قدم برمی‌دارند. این رسانه‌ها از اسراییل هم اسراییلی‌تر هستند؛ برای وفاداری به یک ایدئولوژی دروغ‌ها را رنگ می‌کند و انتشار می‌دهد؛ مردم را می‌ترساند و بیش از اندازه‌ای که باید در مورد توان دشمن اغراق می‌کند. البته ما نباید گول برخی از رسانه‌های خودمان را هم بخوریم که دشمن توان ندارد، باید به تعادل به اخبار نگاه کنیم.

هاشمی زاده با تاکید بر اینکه در همین ایامی که جنگ تحمیلی اسراییل علیه ایران اتفاق افتاد یک کلیپ یا ترانه انگلیسی تهیه شده با عنوان «بوم بوم تل آویو»، اثر این از تمام فعالیت‌های رسانه‌ای ایران بیشتر بود، اضافه کرد: به گونه‌ای که فضای نت را تسخیر کرد و توانست آن عملیات روانی که ما احتیاج داریم را پوشش دهد. آهنگساز این آهنگ زبان نسل‌های جدید و فضای اجتماعی و رسانه‌ای دنیا را می‌شناخت. ضریب نفوذ این ترانه از صد فیلم و کتاب بیشتر بود. به طوری که صهیونیست‌ها به دنبال این هستند که آن را از تمام پلتفرم‌ها حذف کنند. بدین گونه یک ترانه می‌تواند تاثیرات مثبت تبلیغاتی به نفع ما داشته باشد. برای وقایع احتمالی آینده، صدا و سیما باید از یکسونگری و تک بعدی‌نگری و نگرش‌های خاص سیاسی دست بردارد و از همه کارشناسان، افراد و اشخاصی که عاشق ایران هستند استفاده کند. فارغ از رنگ، نژاد، قومیت و مذهب؛ چرا که این یک مسئله ملی است و رسانه باید ملی باشد.

بحران در ارتباطات بحران

به گفته این استاد دانشگاه، هیچ‌گاه مبحث ارتباطات بحران در کشور جدی گرفته نشد و آموزش داده نشده است؛ نه به اشخاص و نه حتی کسانی که کارشان کار رسانه است. چند روز از جنگ گذشت بعد ما برای قرارگاه خاتم الانبیا-قرارگاهی که مشمول تصمیم‌گیری برای پاسخ دادن بود- سخنگو نصب کردیم اما در طرف مقابل آن‌ها ارتششان سخنگو داشت و مداوما در حال مصاحبه بود. ما تعدد منابع داشتیم که باعث ایجاد چند صدایی‌های ناخوشآیند می‌شود. باید تدبیری اندیشه شود که ما ارتباطات بحران را در قرارگاهی مشخصا متمرکز کنیم و از آن‌جا بتوانیم فضای اجتماعی و سیاسی داخلی و خارجی را در دست بگیریم. وی افزود: اگر در آن جبهه، دشمن موفق شده بود کف خیابان‌های ما پر از درگیری، کش مکش و خون ریزی بود اما علی رغم تمام زور دشمنان ما، رخ نداد نه به دلیل اینکه کسی دستوری داده باشد به دلیل بلوغ فکری-اجتماعی و همبستگی مردم ایران؛ این نقش برآب شد.

روایت‌سازی بعد از آتش بس

هاشمی زاده در پایان گفت: وقتی جنگی پایان می‌‌یابد بازار روایت‌ها داغ می‌شود اگر رسانه‌های دنیا را دنبال کنید الان به داستان‌های اغراق آمیز و فوق افسانه‌ای مثلا نفوذ اسراییل، حضور نیروهای اسراییلی در داخل کشور، شیوه عملیات جاسوسی پی می‌برید که به نظر می‌آید بخش زیادی از این‌ها افسانه‌سرایی برای ارعاب و روایت سازی از ابرقدرتی دشمن است و احتمال زیاد این‌ها را اتاق‌های عملیات روانی اسراییلی‌‎ها در اختیار رسانه‌های دنیا قرار می‌دهد. با چاشنی روایت‌های داستانی و هالیوودی که مردم در این مواقع دوست دارند بخوانند. این هم بخشی از ادامه و تداوم عملیات روانی دشمن می‌تواند تلقی شود؛ این موقع است که رسانه‌های ما باید به آنچه اتفاق افتاد بپردازند. رسانه‌های داخلی اکنون باید به غیرنظامی‌ها که بی‌گناه هدف قرار گرفته شدند بپردازند و روایت‌هایشان را نشر دهند تا بخشی از چهره تزویر دشمن کنار برود.

روزنامه صبح ساحل