تله توافق بدون تضمین

اگر چه ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری اش، رویکرد خروج از برجام را پیش گرفت اما همزمان با روی کارآمدن مجددش در دوره دوم ریاست جمهوری،گزینه مذاکره و توافق با ایران را اتخاذ نمود. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا دیپلماسی ترامپ همانند سال ۲۰۱۸ که خروج از برجام بود، به دنبال به بن‌بست کشاندن مذاکرات است یا احیای توافق؟ اگرچه در دوره ریاست جمهوری بایدن توافق جدیدی میان طرفین شکل نگرفت، با روی کار آمدن دونالد ترامپ مذاکرات میان تهران و واشنگتن از سرگرفته شد و اکنون پس از پنج دور مذاکره با میانجیگری مسقط، آمریکا پیشنهاداتی را ارائه داده است که باید منتظر پاسخ آن از سوی مقامات کشورمان باشیم.آنچه که به صورت شفاف مشخص است و آقای عراقچی وزیر محترم امور خارجه بر آن تاکید داشته است،حفظ حقوق هسته‌ای ایران و غنی‌سازی اورانیوم به عنوان حقی مسلم برای ایران است. در این رابطه گفتگویی با اشکان ممبینی "کارشناس مسائل بین الملل" داشته‌ و پیرامون پیشنهادات اخیر واشنگتن نظر این کارشناس بین‌الملل را جویا شده‌ايم. این کارشناس مسائل بین الملل بابیان اینکه سفر فوری وزیر خارجه عمان به تهران و تحویل پیامی مهم از سوی ایالات متحده، بار دیگر توجهات را به روند پیچیده و پرفراز و نشیب مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا جلب کرده است گفت: اگرچه منابع دیپلماتیک از ارائه «پیشنهاد جدید» توسط آمریکا سخن می‌گویند، اما مرور رفتارهای پیشین واشنگتن و محتوای پیام‌های مشابه در سال‌های گذشته، تردیدی باقی نمی‌گذارد که چنانچه این پیشنهاد نیز مبتنی بر همان الگوهای تکراری تهدید و تحریم باشد، نمی‌تواند کمکی به حل بحران کند؛ بلکه صرفاً به چرخه فرسایشی بی‌نتیجه ادامه خواهد داد.

تجربه شکست‌خورده سیاست فشار حداکثری

ممبینی در رابطه با سیاست فشار حداکثری گفت: طی دو دهه اخیر، به‌ویژه پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، سیاست‌گذاران آمریکایی تلاش کرده‌اند با ابزار فشار اقتصادی، تحریم‌های گسترده و تهدیدات امنیتی، ایران را وادار به عقب‌نشینی از حقوق مشروع خود کنند. با این حال، شواهد عینی و نتایج ملموس نشان می‌دهد که این رویکرد نه‌تنها موفق نبوده، بلکه باعث تشدید بی‌اعتمادی، تقویت مقاومت داخلی و تسریع برنامه‌های هسته‌ای ایران شده است. تداوم این سیاست، به‌ویژه در پوشش «پیشنهاد جدید»، در حقیقت بازتولید همان سیاست‌های شکست‌خورده در قالبی تازه است. وی افزود: اطلاعات منتشرشده در برخی رسانه‌ها از محتوای پیام جدید آمریکا حاکی از آن است که واشنگتن مجدداً بر ایده‌هایی چون تشکیل کنسرسیومی بین‌المللی برای غنی‌سازی در خارج از خاک ایران تأکید دارد؛ پیشنهادی که پیش‌تر نیز مطرح شده و با پاسخ منفی قاطع جمهوری اسلامی مواجه شده بود. دلیل این مخالفت روشن است؛ غنی‌سازی اورانیوم در ایران صرفاً یک فعالیت فنی یا تجاری نیست، بلکه نماد خوداتکایی علمی، عزت ملی و نتیجه تلاش چند دهه‌ای دانشمندان ایرانی است که هزینه‌های سنگینی برای آن پرداخت شده، از جمله شهادت تعدادی از دانشمندان برجسته هسته‌ای.

به عبارت روشن‌تر، ایران هرگز این دستاورد را موضوع چانه‌زنی یا معامله قرار نخواهد داد. هرگونه پیشنهاد یا طرحی که حاکی از توقف یا انتقال این فعالیت به خارج باشد، به‌صورت طبیعی و منطقی رد خواهد شد. این کارشناس ضمن اشاره به اینکه موضع جمهوری اسلامی ایران طی سال‌های گذشته همواره شفاف، منطقی و مستند به حقوق بین‌الملل بوده است تصریح کرد: تهران خواستار هیچ چیز فراتر از حقوق مصرح خود در چارچوب معاهده NPT و مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیست. سه مطالبه کلیدی ایران عبارت‌اند از:

-پذیرش و به رسمیت شناختن کامل حق غنی‌سازی در داخل کشور

-رفع واقعی، کامل و راستی‌آزمایی‌شده تمامی تحریم‌های ظالمانه و یک‌جانبه

-ارائه تضمین‌های قابل اعتماد و الزام‌آور برای جلوگیری از خروج مجدد آمریکا از هر توافق احتمالی

این خواسته‌ها، نه حداکثری‌اند و نه ماجراجویانه؛ بلکه اصول اولیه هر توافقی هستند که قرار است بر پایه اعتماد و منافع متقابل بنا شود.

بدون تضمین، توافق بی‌ارزش است

ممبینی در رابطه با خروج آمریکا از برجام گفت:خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام، آن‌هم در شرایطی که ایران به اذعان آژانس به‌طور کامل به تعهداتش پایبند بود، ضربه سنگینی به اعتبار توافقات بین‌المللی وارد کرد. تجربه تلخ برجام نشان داد که «توافق بدون تضمین» عملاً یک تله سیاسی و اقتصادی است. بنابراین، تا زمانی که واشنگتن نتواند مکانیسمی قابل اعتماد برای تضمین عدم بازگشت به سیاست‌های تحریمی ارائه دهد، هرگونه توافقی محکوم به شکست خواهد بود.

تهران عقب‌نشینی نمی‌کند

وی با اشاره به اینکه آمریکا باید واقعیت‌های جدید منطقه و جایگاه مهم ایران را درک کند افزود:جمهوری اسلامی نه امتیاز مجدد می‌دهد، نه عقب‌نشینی می‌کند و نه اجازه می‌دهد که با ابزار تهدید و وعده‌های مبهم، حق مسلم ملت ایران نادیده گرفته شود. مذاکره و توافق، بله؛ اما نه از موضع تحقیر و فشار، بلکه بر اساس احترام متقابل، حقوق برابر و منافع واقعی. سیاستمداران آمریکایی باید درک کنند که زمان فشار حداکثری گذشته است. راه‌حل، نه در تکرار سیاست‌های پوسیده، بلکه در پذیرش واقعیت‌های میدانی و گفت‌وگویی صادقانه و برابر نهفته است.