در آستانه 16 آذر و نامگذاری یک روز تاریخی؛ بازنگری ایستادگی و مقاومت دانشجویان

در این واقعه سه نفر از دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران توسط گلوله‌های ماموران نظامی رژیم پهلوی در خاک وخون غلطیدند. از زمان وقوع این رویداد امنیتی- سیاسی تاکنون صدها مقاله و پژوهش و فیلم های کوتاه و بلند و مستند تولید و در معرض افکار عمومی ملت شریف ایران قرار گرفته است و دسترسی همگان به آنان به آسانی میسر است.
با این توصیف به بازنگری و واکاوی مجدد واقعه 16 آذر سال 1332 می‌پردازیم.
واقعه شانزدهم آذر در سال 1332 در کشور ایران رخ داد. این واقعه چهارماه پس از وقوع کودتای آمریکایی– انگلیسی سال 1332 به وقوع پیوست و علت بروز این واقعه اعتراض دانشجویان دانشگاه تهران به ماموریت ریچارد نیکسون معاون رئیس جمهور وقت آمریکا آیزنهاور به ایران بود.
این واقعه در دانشگاه تهران ودر دانشکده فنی رخ داد. در این روز ماموران گارد شاهنشاهی باتمام قوا به دانشجویان معترض حمله نظامی کردند و در این حمله وحشیانه 3 نفر از بهترین فرزندان این مرز بوم به شهادت رسیدند و در خون خود غلطیدند و د‌ه‌ها نفر از دانشجویان معترض با شلیک گلوله نظامیان گارد شاهنشاهی مجروح شدند.
شهیدان این واقعه، مصطفی بزرگ نیا، احمد قندچی ومهدی شریعت رضوی بودند. مزار سه دانشجوی شهید در آستانه مقدسه امامزاده عبدالله شهر ری قرار دارد و همه روزه مردم شریف و علاقه‌مند هنگام حضور در این امامزاده مزار این سه تن را نیز زیارت می‌کنند. علاوه بر شهادت این 3 دانشجو و مجروح شدن ده‌ها نفر، 27 نفر از دانشجویان نیز توسط نظامیان گارد شاهنشاهی بازداشت شدند.
بعد از این یورش ناجوانمردانه به دانشجویان، ریچارد نیکسون وارد ایران شد و مورد استقبال محمدرضا شاه و مسئولین وقت رژیم منحوس پهلوی قرار گرفت. یکی از اهداف سفر معاون رئیس جمهور آمریکا برقراری روابط سیاسی بین ایران و انگلیس بود.
دو روز پس از این کشتار یعنی در روز 18 آذر سال 1332، ریچارد نیکسون با بی‌شرمی تمام و با حمایت محمدرضا شاه در دانشکده حقوق دانشگاه تهران سخنرانی نمود. نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا پس از سخنرانی در دانشگاه تهران، دکترای افتخاری حقوق دریافت کرد.
رئیس دانشگاه تهران در 16 آذرسال 1332 آقای دکتر علی اکبر سیاسی بود که خاطرات خود را در کتابی به‌نام گزارش یک زندگی در رابطه با این واقعه به رشته تحریر درآورده است. فرمانده عملیات نیروی نظامی در این واقعه نیز تیمسار تیمور بختیار فرمانده آن روز بود. این فرد مسئولیت فرمانداری نظامی تهران را به‌عهده داشت و در سال 1335 با تاسیس ساواک به ریاست این دانشگاه مخوف اطلاعاتی منصوب شد.
کلمه 3 قطره خون یکی از واژه های رایج بعد از این واقعه بود که به سرعت در دل و ذهن مردم نقش بست. شهید احمد قندچی را ابتدا در قبرستان مسگرآباد و شهیدان مصطفی بزرگ‌نیا و مهدی شریعت رضوی را در آستانه امامزاده عبدالله شهر ری دفن کردند و بعد از مدتی با اعتراض خانواده شهید احمد قندچی نبش قبر نمودند و پیکر این شهید را در کنار دو شهید دیگر در امامزاده عبدالله دفن نمودند.
روز سوم آذرماه سال 1332 در رابطه با این واقعه از این جهت حائز اهمیت است که در این روز محاکمه دکتر مصدق و سرتیپ ریاحی در دادگاه نظامی خاتمه یافت و براساس حکم صادره دکتر محمد مصدق به سه سال زندان مجرد و سرتیپ ریاحی به دو سال حبس تادیبی محکوم شدند و هم زمان آقای سردنیس رایت کاردار موقت سفارت انگلیس به ایران وارد و با صدور اعلامیه ای رسمی برقراری مجدد و رسمی روابط ایران و انگلیس را اعلام نمودند که این دو ماجرا در تشدید اعتراض‌ها توسط مردم و دانشجویان بسیار مهم بود.
علیرغم این که مسببین این واقعه آمریکایی‌ها و دست‌نشانده آن رژیم منحوس پهلوی بودند، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بعضی از دانشگاه‌ها از این روز مقدس علیه جمهوری اسلامی ایران و ملت ایران که خود قربانی چنین جنایتی بودند سوء استفاده شد و با کمال تاسف در بعضی از دانشگاه‌ها آشوب و بلوا و درگیری ایجاد شد.
مرحوم دکتر علی شریعتی درباره این واقعه چنین می‌گوید: «اگر اجباری که به زنده ماندن دارم نبود، خود را در برابر دانشگاه آتش می‌زدم. همان جایی که 22 سال پیش آذرمان (شهید مهدی شریعت رضوی) در آتش بیداد سوخت و او را پیش پای نیکسون قربانی کردند. این سه قطره خون بر چهره دانشگاه ما تازه و گرم است. کاش می‌توانستیم این سه آذر اهورایی را با تن خاکستر شده‌ام بپوشانم.  (خبرگزاری جمهوری اسلامی 17 آذر 1396-کرمان)»
واژه‌های بسیاری درباره این سه شهید در میان مقالات و سخنرانی‌ها و رسانه‌های زمان  متداول شد مانند سه یار دبستانی، سه قطره خون، سه آذر اهورایی، سه تن ماندگار، سه ستاره پرسپهر دانشگاه تهران.
بعد از این واقعه و گذشت 25 سال و پس از پیروزی انقلاب اسلامی 16 آذر بعنوان روز دانشجو نامگذاری شد. یکی از خیابان های هم جوار دانشگاه تهران نیز به خیابان 16 آذر نامگذاری شده است.

روزنامه صبح ساحل